M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

Hamshiralik  tashxislari.  Tana  haroratining  ko‘tarilishi, 
yo‘tal,  hansirash,  ko‘karish  (sianoz),  emishdan  bosh  tortish, 
qayt  qilish,  talvasalar,  qorinning  dam  bo‘lishi  (meteorizm), 
burun  orqali  nafas  olishning  qiyinlashuvi,  ichning  surilishi  va 
boshqalard
аn bоlаlаrning qiynаlishi.
 
Qo‘shimcha  tekshiruvlar.  Umumiy  qon,  siydik,  axlat  tah-
lillari,  balg‘amni  turli  tekshiruvlari,  rentgenologik  tekshiruvlar 
va boshqalar.
 
Davolash  va  h
аmshirаlik  parvarishi.  Pnevmoniyalarning 
davosi individual va kompleks bo‘lishi hamda imkoni boricha 

---

 
150 
barvaqt  boshlanishi  kerak.  Davolashni  uy  va  shifoxona  sha-
roitida o‘tkazish mumkin. Kasallik og‘ir kechganda, chaqaloq-
larda,  ayniqsa,  chala  tug‘ilgan  chaqaloqlarda,  uy  sharoiti 
noqulay bo‘lganda, ota-onalarning tibbiy va sanitariya saviyasi 
past  bo‘lganda  bolani  statsionarda  davolash  maqsadga 
muvofiqdir. Aksari 1 yoshgacha bo‘lgan bolalarning hammasini 
kasalxona  sharoitida  davolash  tavsiya  etiladi.  Qolgan  hollarda 
bolalarni uy sharoitida ham davolasa bo‘ladi.
 
Pnevmoniya  bilan  og‘rigan  bolalarni  palatalarga  to‘g‘ri 
joylashtirish,  parvarish  qilishda  ularni  to‘g‘ri  ovqatlanishiga 
katta ahamiyat qaratish talab etiladi. Ko‘krak bilan boqishning 
ahamiyatini esdan chiqarmaslik kerak.
 
Nafas  yetishmovchiligining  og‘ir  holatlarida  bola  sut 
emolmay va yutolmay qolganida uni zond orqali ovqatlantirib 
turish  tavsiya  etiladi.  (Zond  bilan  ovqatlantirish  darslikning 
amaliy qismida bayon qilingan).
 
Pnevmoniyalarni davolashda kisloroddan keng qo‘llaniladi.
 
Pnevmoniyalarning  infeksion  qo‘zg‘atuvchilariga  ta’sir 
ko‘rsatish  maqsadida  kompleks  davolash,  ya’ni  antibiotik  va 
sulfanilamidlar  keng  qo‘llaniladi.  Samarali  natija  olish  uchun 
qaysi  antibiotikdan  foydalanish  kerakligini  bilish  maqsadida 
etiologik omil va uning antibiotiklarga sezuvchanligini aniqlab 
olish lozim.
 
Antibiotiklarning yaxshi naf berishini ta’minlash maqsadida 
eng kamida 5-7 kun, ko‘pi bilan esa 10-14 kun qo‘llash tavsiya 
etiladi.
 
Tana  harorati  ko‘tarilib,  uyqusizlik,  qayt  qilish,  bezov-
talanish, talvasaga tushish bilan birga davom etib, hiyla nafas 
yetishmovchiligi bilan o‘tayotgan pnevm
оniyalarda neyroplegik 
vositalarni  ishlatish  tavsiya  etiladi  (ichirish,  muskullar  orasiga 
yoki venaga yuborish). Sutkasiga 1-2 mg/kg dozada aminazin, 
brom, fenobarbital preparatlari, seduksen, GOMK va boshqalar 
qo‘llaniladi (bolaning yoshiga to‘g‘ri keladigan dozalarda).
 
Gipertermiyani bartaraf etish uchun muskullar orasiga litik 
aralashma  buyuriladi  (bolaning  har  bir  yoshiga  0,1  ml  hiso-
bidan).  Bular  kor  qilmaydigan  bo‘lsa,  aminazin  (0,5  mg/kg), 
pipolfen  yoki  dimedrol  (1  mg/kg)  bilan  0,5%  li  novokain 
eritmasi qo‘shilgan 50% li analgin eritmasini bolaning har bir 
yoshiga 0,1 ml hisobidan birga ishlatish maqsadga muvofiqdir. 

---

 
151 
Shu  bilan  bir  vaqtda  bolaning  boshiga  va  sonlarining  ichki 
yuzasidagi  yirik  tomirlari  ustiga  muz  xaltalar  qo‘yish,  bolani 
yalang‘ochlab  qo‘yish,  me’dasini  uy  haroratidagi  suv  bilan 
yuvish buyuriladi.
 
Balg‘am  ko‘chiruvchi  dori-darmonlardan,  antigistaminlar, 
vitaminlar,  qo‘llaniladi.  Kasallikning  tuzalish  jarayonida 
fizioterapevtik vositalar ham yaxshigina foyda beradi.
 
Sog‘ayish  davrida  shifobaxsh  gimnastika  buyurish  va  gim-
nastika mashqlarini asta-sekin murakkablashtirib borib, uqalab 
turish o‘rinlidir.
 
O‘tkir  pnevmoniyani  boshidan  kechirgan  bolalar  1  yil 
davomida  dispanser  kuzatuvi  ostida  bo‘ladi  va  kasallik  yana 
qaytalanadigan bo‘lsa, bolalar poliklinikasi sharoitlarida kuzatib 
boriladi.