M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

 
2.3.1. Teri, teriosti yog‘ qatlami va shilliq 
 
qavatlarning AFX
 
 
Teri organizmda nihoyatda muhim bo‘lgan quyidagi vazifa-
larni bajaradi:
 
– organizmni  turli  tashqi  mexanik,  kimyoviy  va  biologik 
ta’sirlardan saqlash;
 
– nafas olishda qatnashish;
 
– moddalar almashinuvida qatnashish;
 
– tana haroratini saqlashda qatnashish;
 
– sezgi a’zosi vazifasini bajarish;
 
– D vitaminining hosil bo‘lishida qatnashish.
 
Teri  bu  vazifalarini  mukammal  rivojlanib,  yetilib  bo‘lgach, 
to‘liq bajara oladi, lekin bola qancha yosh bo‘lsa, unda terining 
aytib  o‘tilgan  vazifalarni  bajarishida  anchagina  yetishmov-
chiliklar namoyon bo‘ladi. Chunki ularda terming bola yoshiga 
xos  anatomo-fiziologik  xususiyatlari  mavjud,  bu  xususiyatlar 
quyidagilardan iborat:
 
1.  Emizikli  sog‘lom  bolaning  terisi  nimpushti  rangli, 
baxmalday muloyim, silliq va juda ham nozik bo‘ladi. Shuning 
uchun teri tez zararlanadi.
 

---

 
38 
2.  Bolalar  terisi  qon  tomirlari  (kapillarlar  turi)ga  juda  boy 
bo‘ladi.  Bu  esa  har  qanday  shikastlanish  natijasida  zararli 
ta’sirlar  (mikroblar,  kimyoviy  moddalar,  dori  vositalari  va 
boshqalar)ning  tezlik  bilan  qonga  tushishi  va  organizmga 
tarqalib ketishiga sabab bo‘ladi.
 
3. Ter bezlari tug‘ilgan vaqtida yaxshi faoliyat ko‘rsatmaydi 
(ular 3–4 oylikdan zo‘r berib ishlay boshlaydi), shuning uchun 
chaqaloqning  terisi  quruqroq  bo‘ladi.  Bu  esa  terming  parva-
rishidagi nuqsonlar natijasida tezda shilinishiga sabab bo‘ladi.
 
4.  Yog‘  bezlari  bola  tug‘ilganidan  boshlab  yaxshi  faoliyat 
ko‘rsatadi.
 
5. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda teri mayin tukchalar bilan 
qoplangan, qosh va kipriklari nisbatan zaif va siyrak, oy-kuni 
yetib  tug‘ilgan  chaqaloqlarda  tirnoqlar  yaxshi  rivojlangan  va 
barmoqlar uchiga yetib kelgan bo‘ladi.
 
6.  Bolalarning  terisi  kattalarnikiga  qaraganda  tez  tiklanish 
(regeneratsiya) xususiyatiga ega.
 
7. Terining ajratish funksiyasi yaxshi rivojlangan.
 
8.  Termoregulatsiya  markazining  yetarli  rivojlanmaganli-
gidan terining tana haroratini idora etish funksiyasi ham yetarli 
bo‘lmaydi. Shuning uchun bolaning tana harorati tashqi muhit 
haroratiga tez moslashib qoladi.
 
9.  Terida  qon  tomirlar  ko‘pligidan  terining  nafas  olish 
funksiyasi bolalarda yaxshi rivojlangan bo‘ladi.
 
10.  Hayotining  birinchi  yilini  yashab  kelayotgan  bolalar 
terisida fosfor-kalsiy almashinuvida muhim rol o‘ynaydigan D 
vitamini  sintezlanadi.  Bu  esa  bolalar  suyak  tizimining 
rivojlanishida katta ahamiyatga ega.
 
11.  Terining  sezgi  a’zosi  sifatidagi  vazifasi  markaziy  asab 
tizimining asta-sekinlik bilan mukammallashib borishiga bog‘liq 
bo‘lib,  yangi  tug‘ilgan  bolalar terisi  aksariyat  tashqi  ta’sirlarni 
sezadi, lekin javob reaksiyalari hali yetarli darajada bo‘lmaydi.
 
12. Teriosti yog‘ qatlami sog‘lom tug‘ilgan bolalarda yaxshi 
rivojlangan,  bu  o‘z  navbatida  bolalarda  issiqlikning  saqla-
nishida, zaxira ozuqa sifatida katta ahamiyatga ega.