М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

Usti ochiq yo'lak
(8.2-rasm ) o 'tk ir tom onlarga ega b o 'lad i. U ning yordam ida
120

---

tepalik yoki chuqurlik b o 'y la b o'zgarishlarga uchragan gruntlar tadqiqotlanadi.
Shurf
- to ‘g ‘ri to‘rtburchak shaklidagi (oMchami 1,5x1,5 m ), chuqurligi asosan 
sizot suvlarining sathiga bogMiq , aksariyat hollarda 3-5 m atrofida boMgan tik 
qazilm a (8.3- rasm). Tog* jin slarin in g xususiyatlaridan kelib chiqib shurflar a tro f 
devorlari m ahkam langan, yoki m ahkam lanm agan holatda qaziladi.
Zovtir
- shurfga o ‘xshagan, lekin undan chuqurroq va yirikroq qazilm a. 
Z ovum ing chuqurligi k o 'p in ch a bim echa o ‘nlab m etrga yetadi, shuning uchun uning 
atrofii ham m a vaqt m ahkam lanadi.
Yer ostiyo'lagi
(8.4-rasm ) bir tom oni ochiq boMib, yotiq holatda qaziladi. Uni 
qazishda, tepalik yerlardan foydalanish, shu bilan birga sizot suvlarini ochiq 
tom onga oqib ketishi uchun bir oz nishabli qilish m aqsadga muvofiq.
2-rasm . U sti o ch iq y o ’ lak
8 .3 -ra sm . S h u rf
Y er osti yoMagining devorlari va tom i ham m a vaqt m ahkam lanishi shart. 
Y uqoridagi usullar orasida eng oddiysi va k o ‘p qoM laniladigani shurfdir. 
Buning asosiy sababi uni kavlashda hechqanday qurilm a 
ishiatilm asligidir. Shu 
bilan birga sh u rf kavlashning k o 'p in ch a am alda uchraydigan asosiy kam chiliklaridan 
biri 
uning 
chuqurligi 
cheklanganligi 
(sizot 
suvlari 
sathigacha) 
bois undan barcha sharoitlarda foydalanishga 
im kon berm aydi.
T o g ‘ jinslarini tekshirishda hozirgi dav r talablariga 
ja v o b beradigan 
burg'Hash
usuli bunday kam chiliklardan 
holi boMib tez, arzon va istalgan chuqurlikdan nam una olish 
im konini beradi.
Jinslam ing turlari, ularning xususiyatlari va izlanish­
ning m aqsadiga m os
ravishda burg'ilashning hillari va ularda ishlatiladigan 
asbob-uskunalar m avjud (8.5-rasm).
B urg'ilash yordam ida tabiiy tuzilm asi buzilgan, yoki 
buzilm agan holda gruntlardan nam una olish m um kin.
M u h an d is-g co lo g ik h iso b o t. Q urilish m aydonida va u 
joylashgan tegrada olib borilgan barcha izlanishlam ing 
natijasi m uhandis-geologik hisobotda jam lanadi.
M azkur hisobot quyidagi boMimlami o ‘z ichiga oladi:
- qurilish tegrasining tabiiy sharoitlari (sathi, iqlim i va h. k.);
8.4-rasm . Er osti yo’lagi
121

---

- tegraning um um iy tu rg 'u n lik shartlari (zilzila, siljish, o 'pirilish va h. k.); 
-tegraning geologik tuzilm asi va uning rivojlanishi;
- loyihadagi inshoot zam inining tuzilishi;
- tegraning gidrologik tuzilishi;
- tajribaxona sharoitida aniqlangan m a ’lum otlar;
- hisoblashga oid koefiitsiyentlar;
- q urilish m aydoniga xos barcha m uhandis-geologik sharoitlar va inshoot 
barpo etilishi, ham da undan foydalanish jarayonida uchrashi m um kin b o 'lg a n
holatlar;
- m azkur holatlam i oldini olish y o 'llari.
H isobot kerakli rasm va chizm alar bilan to'ldiriladi.
U ning asosiy qism laridan biri geologik qirqim dir (8.6-rasm).
8.5-rasm . Burgilash
130-
120
no
106
9 0
80
7ft
60
SO
CI
imi
*