M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

keng qo'llaniladi. Masalan, g'ildirakli va yo'l qurilishida ishlatiladigan
turli xildagi mashina va mexanizmlar shular jumlasidandir.
Agregatlash prinsipi o'lchov nazorat qurilmalari ishlab chiqarishda
ham qo'llaniladi, ya’ni bu qurilmalar unifikasiyalangan elektron
bloklarda tashkil topgan bo'lib ular o'lchash uzellarida, datchik-
larda, o'zi yozuvchi qurilmalarda qo'llaniladi. Bulardan tashqari
radioelektronika sohasida ham agregatlash prinsipi keng qo'l­
laniladi. Bu yerda unifikatsiyalashga funksional uzellar mashina­
sozlikda qanday ahamiyatga ega bo'lsa, agregatlashtirish ham
shunday ahamiyatga ega bo'ladi.
94

---

Tiplarga ajratish funksional tuzilishlari va qo'llanish soha­
lari bir xil bo'lgan mahsulotlarda bir xil xossa va xususiyatga ega
bo'lgan uzellarni tiplari bo'yicha standartlashtirish usulidir. Bu usulni
boshqacha qilib asosiy konstruksiyalar usuli ham deyish mumkin,
chunJki biror mahsulotni ishlab chiqarishda uning keng tarqalgan
ba’zi bir uzellarini tiplarga ajratishda shu uzellardan bevosita
foydalanish mumkin, agar to'g'ridan-to'g'ri foydalanilmasa, u
holda qisman o'zgartirish kiritiladi. Texnologik jarayonlar tez-tez
o'zgarib turadi, ana shu yerda texnologik jarayonni faqat ma’lum
bir mahsulot uchun emas, balki ko'p foydalanadigan, ya’ni ko'p
joyda ishlatiladigan detallar, uzellar uchun ishlab chiqish lozim
bo'ladi. Texnologik jarayonlami tiplarga bo'lishda uzel va detallami
klassifikatsiyalash muhim ahamiyatga egadir. O'zaro almashinish
jarayonlari qisman ichki va tashqi bo'lishi mumkin, qisman o'zaro
almashinishga asosan mahsulotni yig'uv sexida gruppalash, ma’lum
detaTTarm tanlaFolish, ulaming holatini o'zgartirisJi singSfl ishlarni