M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

sx e m a si 3 . 7 - r a sm d a k e ltirilg a n
A sh o b n in g
SfcZftir 
-ele m en ti 
q o 'n g 'iro q
4
ning ochiq tarafi 
b ila n q ism a n m oyg a c h o 'k -
tirilgan. Asbobga ikkita naycha 
o'm atilg an : katta bosm q o 'n ­
g 'iro q ustida, kichik bosim esa 
uning ichiga beriladi. Q o'ng'iroq 
q o 'z g 'a lm a s id is h c h a
3
d a
joylashgan burchakli richag 7 
ga ilinadi. Q o'ng'iroq hosil qilgan 
z o 'r i q i s h p r u j i n a 5 o r q a li 
m uvozanatlan ad i. Q o 'n g 'iro q
siljishi bilan bosim ning o 'zg a­
rish i n a tija s id a ric h a g
1
va 
ferro d in am ik d atch ik 7 ning 
ra m k a o 'q i 
9
d a jo y lash g an
m axsus sh e ste m a c h a
8
b ilan 
q a ttiq b o g 'la n g a n se k to ri 
2
buriladi.
3.7-rasm.
Ferrodinamik datchikli manometr.
49

---

Shunday qilib, datchik ranikachasining burilish burchagi, 
binobarin, uning EY K (elektr yurituvchi kuchi) qo‘ng‘iroqqa ta ’sir 
ko'rsatuvchi bosimlar farqiga proporsional. Prujina 5 ning tarangligi 
vint 
6
orqali rostlanadi.
Hozirgi vaqtda bosim ning siyraklanishini va bosim o'zgarish- 
larini o'lchash uch u n q o ‘ng‘iroqli asboblam ing katta nom enklatu- 
rasi chiqariladi. K o‘rsatishlam i masofaga uzatish elektr (differensial 
trasform atorli va ferrodinam ik) h am d a pnevm atik sistem alar orqali 
bajariladi. Bosimni o'lchashning chegarasi 98,1 dan 392,4 P a gacha, 
aniqlik sinfi esa 1,5. A sbobning ikkilam chi asbob shkalasi y o ‘l 
b o 'y ich a qo'yiladigan asosiy xatosi ±2%.
H alqali asboblar. H alqali asboblar kichik bosim , siyraklanish 
va bosimlar farqini o'lchash uchun mo'ljallangan. Bulaming ishlashi 
„halqali ta ro z i“ prinsipiga asoslangan. A sbobning prinsipial sxe­
masi 3.8-rasmda keltirilgan. Bu asbobning asosiy qismi kovakli metall 
h alqa 
1
dan iborat.
U ning prizm asim on uchi harakatsiz tayanchga o 'm atilg a n va 
yarm igacha suyuqlik (suv, m oy yoki simob) bilan to'ldirilgan. 
Halqaning pastiga Gog'irlikdagi yuk biriktirilgan. T o ‘siq 2halqadagi 
suyuqlik va b o ‘sh joyni I va II b o ‘shliqlarga b o 'lad i. Bosim yoki 
siyraklanish o'lchanganda halqa b o ‘shliqlaridan biriga elastik naycha 
ulanadi, ikkinchi b o ‘shliq atm osfera bilan tutashtiriladi. B osim lar 
farqini o ‘lchash kerak b o ‘lsa, halqa bo'shliqlarining ikkalasiga ham
nay ch a ulanadi. Agar bo'shliqlardagi bosim b ir xil (T ,= P 2) bo'lsa, 
to 'siq q a ikki to m o n d an ko'rsatiladigan kuch h am teng b o 'lad i.
3.8-rasm . Xalqali bosim o'lchash asboblari. 
50

---

U nda halqa muvozanat holatda bo'ladi (3.8-rasm, a). Agar, masalan,
I bo'shliqdagi bosim II bo'shliqdagi b o sim dan kattaro q (P ,> P 2) 
bo'lsa, bosim lar farqi