M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

rıwǵà  bolmàydı.  (Ó.X.)
Bul  mısàllàrdà  qàrà  hárip  penen  jàzılǵàn  sózler — 
qospà  bàyànlàwısh.  Olàr  àtawısh  feyil  menen  kómekshi 
feyildiń  dizbeklesiwinen  bolǵàn.  Bulàrdà  is-háreket  iyesi 
— bàslàwısh  joq,  hátte  onı  bàyànlàwıshı  àrqàlı  tàwıp 
qoyıwǵà  bolmàydı.
Iyesiz  gáptiń  bàyànlàwıshı,  kóbinese  tómendegi  sóz-
lerden  bolàdı:
1. -ıw/  -iw,  -w,  -màq/-mek  qosımtàlı  atawısh  feyilge 
kerek,  múmkin,  làzım,  dárkàr  t.b.  bayanlawıshlıq  sóz-
lerdiń  dizbeklesip  keliwi  àrqàlı  bildiriledi:  Ǵàwàshàlàrdı 
tez-tez  suwǵàrıp  turıw  kerek.  (Ó.X.)  Oǵàn  tezden  jár-
dem  bermek  kerek.  (A.Bek.)
http://eduportal.uz

---

71
2. Qospà  feyil  túrindegi  tilek  meyilden  bolàdı: 
Buǵàn  Seyilxànnıń  otırǵısı  kelmedi.  (Ó.X.)  Kósheniń 
shetine  shekem  júrip  qàytqım  keledi. (S.S.)
3. Bàrıs  sepligindegi  àtawısh  feyilge  tuwrà    (tuwrı) 
keldi,  bolmàydı  kómekshi  feyilleriniń  dizbeklesiwi  àrqàlı 
bildiriledi:  Meniń  de  irkiliwime  tuwrà keldi.  (S.S.) 
Ayırım  wàqıtlàrdà  mámleketlik  rezervlerdi  pàydàlànıwǵà 
tuwrı  keldi.  («E.Q.»)  Ǵàwàshàlàrdı  uyàǵà  1 — 2  túpten 
àrtıq  qoyıwǵà  bolmàydı.  (E.A.)
4. -ıp/-ip,  -p  qosımtàlı  hàl  feyil  hám  bolmàydı  kó-
mekshi  feyiliniń  dizbeklesiwinen  bolàdı:  Bul  zàtlàrdı 
qozǵàp  bolmàydı.  (Ó.A.)  Onı  sózden  utıp  bolmàydı. 
(A.Á.)  Aydı  etek  penen  jàwıp  bolmàydı.  (Nàqıl.)
98-shınıǵıw.  Oqıń.  Iyesiz  gáptiń  bàyànlàwıshın  tàwıp,  olàrdıń 
qàndày  sózlerden  bolǵànın  hám  ne  ushın  iyesiz  gáp  dep  àtàlıwın 
túsindiriń.
1. Anàw  Sorkóldegi  2  gektàr  ǵàwàshànı  kultivàciyàlàw  ke-
rek.  2. Jàmàl  Tóreshtiń  shàqırǵàn  jumısınıń  mánisin  endi 
túsindi.  3. Oylàsıqtıń  sàlmàǵı  ózine  túsip  turǵànın  sezip,  wà-
qıttı  uzàqqà  sozǵısı  kelmedi.  4. Meyli,  jàrıssàq  tà  bir-birewge 
járdemlesiw  kerek  ǵoy.  (K.S.)
 
 
5. Qorıqpày  ushıp  bàrıp  qıyàǵà,
Qàrshıǵàdày  qonǵım  keledi.
— Álem  tàr  gewdeme  sıyà  mà?
Jàyǵàstırıp  kórgim  keledi.
 
      
(U. X.)
99-shınıǵıw.  Kestede  kórsetilgen  feyil  bir  bàs  àǵzàlı  gáplerdiń 
hárbir  túrine  kórkem  shıǵàrmàlàrdàn  pàydàlànıp  yàmàsà  yàdıńız-
dàn  eki  gápten  tàwıp  jàzıń.  Feyil  bir  bàs  àǵzàlı  gáplerdiń  túrleri-
niń  bir-birinen  ózgesheligin  aytıń.
iyesiz 
gáp
iyesi  ulıwmàlàsqàn 
gáp
iyesi  belgisiz 
gáp
iyesi  belgili 
gáp
Feyil  bir  bàs  àǵzàlı  gáp
http://eduportal.uz

---

72
atàwÍSh  BIR  BàS  àǵzàlÍ  Gáp