M. DÁWletov, A. DÁWletov, Z. IsMAylova, A. DÁWletova

GÁPTIŃ eKINSH
I DÁREJELI AǴZALARÍ
Gáptiń ekinshi dárejeli aǵzaları haqqında túsinik
Gáptiń ekinshi dárejeli aǵzaları bas aǵzalardı yama-
sa basqa bir atawısh sózden bolǵan ekinshi dárejeli 
aǵzalardı tolıqtırıp, túsindirip keledi. Ekinshi dárejeli 
aǵzalar grammatikalıq mánisine hám xızmetine qaray 
tolıqlawısh, anıqlawısh
hám 
pısıqlawısh
bolıp úshke 
bólinedi. Bul máni ózleri túsindirip kelgen sózlerge 
qatnaslı sorawlar qoyıw arqalı anıqlanadı. M ı s a l ı : 
Mayda ulpa, qunarlı 
topıraq 
olarǵa júdá 
unadı. 
(Ó. X.)
Bul gáptegi dıqqat etilgen sózler tómendegi ekinshi 
dárejeli aǵzalarǵa bólinedi: (qanday topıraq?) 
mayda ulpa,

---

105
qunarlı
—anıqlawısh; (kimlerge unadı?) 
olarǵa 
— tolıqlawısh;
 
(qalay unadı?) 
júdá 
— pısıqlawısh.
191-shınıǵıw.
Oqıń. Gáptiń ekinshi dárejeli aǵzalarınıń qaysı 
aǵzalardı sıpatlap kelgenin anıqlań.
1. Fermerlerdiń ózine tán mashaqatlı jolı bar. 2. Bunı 
óz atına xojalıq shólkemlestirip, jumıs islegen adam ǵana 
jaqsı túsinedi. 3. Elimizde awıl xojalıǵı salasında jumıs alıp 
barıwdıń bul jańasha usılı en jaydırıldı. 4. Haqıyqatında, 
kewlińde júrgen mehriń, qolıńda texnikań bolmasa, dańgaralı 
fermer bolıp kete almaysań. 
(«E. Q.») 
192-shınıǵıw.
Kóshirip jazıń. Ekinshi dárejeli aǵzalardıń astın 
sızıp, olardıń qanday sóz shaqapları arqalı bildirilgenin aytıń.
Amir Temur — xalqımızdıń tariyxıy jılnamasındaǵı eń 
jarqın qaharmanlardıń biri. 1996-jıl elimizde «Amir Temur 
jılı» dep járiyalandı. Saqıpqırannıń tuwılǵanınıń 660 jıllıǵı 
xalıq aralıq kólemde belgilendi. Tashkent, Samarqand hám 
Shahrisabz qalalarında sawlatlı estelikleri boy tikledi. Ullı 
babamızdıń húrmetine orden shólkemlestirildi. 2011-jılı el 
basshımızdıń usınısı hám alǵı sózi menen «Amir Temur 
tuzikleri» tolıqtırılıp, joqarı sapada jańadan basıp shıǵarıldı. 
Ǵárezsizlik jıllarında Amir Temurdıń tuwılǵan kúnin 
xalqımız hár jılı 9-aprelde bayramlap kelmekte. 
(Gazetadan)
193-shınıǵıw.
Yadıńızdan yamasa kórkem shıǵarmalardan iz-
lestirip, gáptiń ekinshi dárejeli aǵzalarınıń hárbir túrine 2 gápten 
tawıp jazıń. Jazǵan gáplerińizdegi ekinshi dárejeli aǵzalar hár túrli 
sóz shaqaplarınan bolsın.