M. B. Abdujapparova 2022 y

2.2. Optikalıq talshıqlı kabeldiń tiykarǵı elementleri
Hár qanday kabel ushın zárúrli ayrıqshalıqlar onıń kernew kúshi, qısıw hám iyiliw kúshlerine qarsılıq, maslasıwshanlıq, sırtqı tásirlerden qorǵaw, jumıs temperaturası aralıǵı, xızmet múddeti hám basqalar bolıp tabıladı. Bul ayrıqshalıqlardıń úlkenligi kabeldiń ayriqsha qollanılıwına baylanıslı. Sonday etip, ashıq hawada paydalanıw ushın OK ekstremal sharayatlarda. Ol ózgeriwshen temperatura sharayatlarına, muz toplanıwına, kúshli samallarǵa hám er astı jatqızılǵanında oǵan zálel etetuǵin kemiriwshilerge qarsılıq kórsetedi.
Sózsız, ol jay ishindegi ásbap -úskenelerdi baylanıstıratuǵın hám basqarılatuǵın sharayatlarda isleytuǵın kabelden kúshlilew bolıwı kerek. Ofisdagi ǵalı astında jatqızılǵan, adamlar juretuǵın, stullardı jıljıtadigan kabel, tap sol mekemediń diywalları ishindegi kabelge salıstırǵanda qosımsha jukke shıdam beriwi kerek.
Keliń, optikalıq talshıqlı kabeldiń tiykarǵı elementlerine toqtalıp ótemiz. 2. 2-suwretde ápiwayı bir talshıqlı optikalıq kabeldiń tiykarǵı komponentleri kórsetilgen. Kabeldiń dizayni júdá túrme-túr bolıwı múmkin, bıraq tómendegi komponentler keń tarqalǵan [8]:
• optikalıq talshıqlı ;
• bufer qabıǵı (PZO);
• quwat elementi;
• sırtqı qabıq.

Qorǵawshi shlangi

Kush elementi

Bufer

Silikon qabiq

Optik talshiq

Optik qabiq

Ózek

2. 2-súwret. Optikalıq talshıqlı kabel dúzilisi
Optikalıq kabel yadrosınıń dúzilisi. Qaǵıyda jol menende, optikalıq kabeldiń yadrosı optikalıq talshıqlardı óz ishine alǵan bir yamasa bir neshe elementlerden payda boladı. Kabel yadrosınıń dizaynin anıqlaw yamasa optikalıq talshıqlı elementtiń dizaynin tańlaw ushın kabelni jóneltiriw hám tolani ornatıw talapların esapqa alıw kerek. Kórip shıǵılıp atırǵan kabelda kerekli muǵdardaǵı talshıqlar jáne onı qóllaw elementtiń optikalıq talshıqlı konstruktsiya túrin tańlawdı anıqlaydı.
Optikalıq talshıqlı Kabellerding dúzilisine kóre tómendegilerge bólinedi:
• optikalıq talshıqlı tek bir elementti óz ishine alǵan bir elementli kabellar;
• optikalıq talshıqlı bir neshe elementlerdi óz ishine alǵan bir neshe elementli kabellar.
Bir elementli kabellardagi yadro dizayni 2. 3-suwretde kórip shıǵılǵan optikalıq talshıqlar elementlerine sáykes keledi.
Bir neshe elementli kabellar optikalıq talshıqlı bir neshe elementlerdi oraylıq bekkemlik elementi (SE) átirapında oraw yamasa optikalıq talshıqlı bir neshe kombinatsiyalanǵan elementlerdi bekkemlik elementleri bolǵan qapǵa iye bolǵan bir trubkaǵa erkin jaylastırıw arqalı qurıladı. Eger OKdagi oraylıq bekkemlik elementi jeterli konstruktiv quwattı támiyinlamasa, ol halda qosımsha bekkemlik elementleri kabel yadrosı ústine ornatılıwı múmkin. OKda sırtqı quyash batareyasınıń eki qatlamı ámeldegi bolsa, olardıń hár biri óz baǵdarı boyınsha ornatıladı, bul bolsa kabelni jatqızıwda moment payda bolıwınıń aldın aladı [9].

2. 3-súwret. Tiykarǵı elementlerdiń duzilis
a - bir naycha menen; b-kóp qatlamlı ; v-profilli yadro járdeminde: 1-optikalıq talshıq; 2-hidrofobik plomba; 3- polimer naycha; 4 - tıǵız qorǵaw qatlamlı optikalıq talshıqlı ; 5 - talshıqlı lenta; 6 -kúshli element; 7-qorǵaw qabıǵı ; 8- profilli yadro
Optikalıq talshıqlı bir neshe elementlerge iye kabel konstruktsiyalarining úlgileri 2. 3-suwretde kórsetilgen.
Optikalıq talshıqlı kabeldiń quwat elementleri. Quwat elementlerin tańlaw ushın, birinshi náwbette, kabeldiń salmaǵı, onıń dizayni, átirap -ortalıq temperaturası diapazonı hám kabel jatqızıw shártlerin (kabel kabel kanalına jatqızılǵanma yamasa joqpa ) esapqa alǵan halda kerekli kernew jugin anıqlaw kerek., tuwrıdan-tuwrıerga, iymeyiwge dús bola ma hám taǵı basqa ). Kúshli elementler kabeldiń jeterlicha bekkemligin támiyinlewi kerek, sonda kabel menen islew processinde kiritilgen dinamikalıq deformatsiyani esapqa alǵan halda talshıqlardıń deformatsiyasi ruxsat etilgen shegaradan aspawı kerek. Maksimal yukda júk kóteriwshi elementler elastik bolıp qalıwı kerek, bul bolsa kabeldiń sozılıwınıń tómenlewi menen uzaq múddetli turaqlı deformatsiyani ruxsat etilgen dárejeden tómenlew saqlawǵa múmkinshilik beredi.
Quwat (bekkemleytuǵın ) elementlerdi tańlaw hám olardıń jaylasıwı optikalıq Kabellerding isenimliligin sezilerli dárejede anıqlaytuǵın zárúrli mashqala bolıp tabıladı.
Dástúriy kabellerde mıs ótkeriwshiler bir waqtıniń ózinde 10% ge shekem bóylama jóneliste salıstırmalı sozılıw menen islew qábiletin saqlap turıwǵa ılayıq quwat elementleri esaplanadı. OKda bul funkciyanı bekkemleytuǵın element yamasa bekkemleytuǵın elementler toparı orınlawı kerek. Qaǵıyda jol menende, optikalıq toladagi optikalıq talshıqlardıń salıstırmalı sozılıwı shama menen 0, 5% ni quraydı, sol sebepli olar hátte áhmiyetsiz kabel sozılıwında da joq etiliwi múmkin. Kabeldegi qaldıq jumısshı mexanik kernew optikalıq talshiqtiń aynıwına alıp keletuǵın kernewlerden sezilerli dárejede tómen bolıwı kerek. Ayırım konstruktsiyalarda kabelda bekkemleytuǵın elementlerdiń rolin alyuminiy yamasa polattan jasalǵan tegis yamasa gofrirovka etilgen dástúriy qabıqlar oynaydı.
OKni proektlestiriw processinde bekkemleytuǵın elementler hám OT dıń salıstırmalı jaǵdayın esapqa alıw kerek. Bunday óz-ara shártlesiwdiń eki tiykarǵı variantı bar. Olardan birinshisinde bekkemleytuǵın element OK orayına jaylastırıladı hám talshıqlar oraylıq elementke salıstırǵanda konsentrik bolıp tabıladı. Ekinshisinde OT orayda jaylasqan bolıp, olardıń átirapında quwat elementleri bar. Kúshaytiruvchi elementlerdiń oraylıq jaylasıwı menen kabeldiń maslasıwshılıǵı kóp tárepten OT sapasına, onıń iymeyiw júklerine shıdamlılıǵına baylanıslı, bıraq dizayn kernew júklerine jáne de nátiyjeli qarsılıq kórsetedi. Bekkemleytuǵın elementlerdiń konsentrik (sırtqı ) jaylasıwı menen strukturanıń qattılıǵı asadı, lekin kabeldiń ezilgen júklerge shıdamlılıǵı asadı hám súykelisiw kúshleri hám kesiw kúshlerinen (kese kesiw) jaqsılaw qorǵaw támiyinlenedi.
Kúsheytiriwshi elementler kabel islep shıǵarıw procesine de tásir etiwi múmkin. Chelik bekkemleytuǵın elementler ekstruziya menen oralǵanınan keyin onı sawıpıw waqtında polimer tárepinen talshiqtiń uzinliǵina qısılıwın nátiyjeli túrde aldın aladı. Usınıń menen birge, grafitdan yamasa joqarı quwatlı sintetik ipdan jasalǵan sabaq talshiqtiń uzinliǵina qısılıwın aldın alıwǵa ılayıq emes, sebebi ol polimer sawıpilganda payda bolatuǵın basım júgi astında ózin iyiledi. Bul OKni óndiriste yamasa tómen temperaturalarda islew processinde qosımsha mikrobükme joytıwlarınıń payda bolıwına alıp keledi. Kabeldiń bekkemleytuǵın elementleriniń iymeyiwi onıń kernew qattılıǵın páseytedi.
Geypara OC jatqızıw talapları bekkemlik elementlerin kabeldiń ishinde anıq qaerga qoyıw kerekligini anıqlawı múmkin, mısalı : kabelni tayarlaw hám talshıqlardı jalǵaw ; qabıqtı birlestiriw; kabelni tartıw úskeneleri; kabeldiń geometriyalıq ólshemleri.
Elyafning deformatsiyasi maqul túsetuǵın shegaralar ishinde saqlanıp qalǵan eken, hár qanday túrdegi kúsh elementinen paydalanıw múmkin. Qattı sımdıń qattılıǵı onıń diametriniń tórtinshi kúshine proporcional bolǵanlıǵı sebepli, úlken diametrler ushın oralǵan sımlar yamasa metall bolmaǵan quwat elementlerinen paydalanıw kerek.
Metall quwat elementi yadro orayında yamasa OKniń shetinde jaylasqan bolıwı múmkin. Oraylıq quwat elementi (CSE) retinde diametri 2 den 3, 5 mm ge shekem bolǵan polat sım yamasa kabelden paydalanıw múmkin. Kabeldiń periferiyasında metall quwat elementi qapǵa ornatılǵan sımlar formasında jaylasqan. Metall quwat elementi kabeldan sırtda da jaylasqan bolıwı múmkin. Quwat elementi hám sımı qatlam processinde jalǵanıwı múmkin hám segizinshi forma kórinisindegi strukturanı quraydı.
CSE kabeli retinde shıyshe talshıqlı putaq da isletiledi. Keleshekte hár túrlı túrdegi quramalı materiallar, mısalı, plastmassa menen bekkemlengen aramid talshıqları, itimal, polat simga alternativ retinde keńlew qollanıladı.[10]

Quwat elementi

Optik qaplami

Truba

Optik talshiqlar toplami

Qabiq

Ekilemshi qorǵawshi qaplamali optik talshiqtan tayarlanǵan element

Optik talshiqlar toplami

Talshiqlari tiǵiz taqlanǵan lentalar (4-8 dana talshiqlar 5 dana lentalar)

Optik talshiqli element

Quwat elementli qabiq

Sterjenli truba

Quwat elementi

Qabiq


Quwat elementi

Quwat elementi

Optik talshiqlar toplami

Qabiq

Optik qaplami

Polimer menen qaplanǵan

Quwat elementi

Optik qaplami

Modul trubkasi

Optik talshiqlar toplami

Qabiq

Ekilemshi qorǵaw qaplamali optik talshiqdan tayarlanǵan elementti erkin jaylastiriw (2-12 ge shekem talshiqlar, 1-20 ǵa shekem trubkalar)

2. 4-súwret Optikalıq talshıq menen bir neshe elementli Optikalıq kabel duzilisi

Kóbirek maslasıwshańlıq hám kúsh talap etetuǵın qosımshalarda isletiletuǵın kabellar ádetde kúsh elementi retinde aramid sabaqların isletedi. Aramid sabaqları ápiwayı, bıraq kúshli quwat elementin quraytuǵın tıǵız jatqızıwda bir yamasa bir neshe talshıqlarǵa parallel túrde jaylastırılǵan. Aramid sabaqları júdá joqarı kúsh hám maslasıwshanlıqqa iye hám sol sebepli bóylama kúsh kernewinen jetilisken qorǵaw etedi. Aramid sabaqları hawa hám kanal kabellerida júk kóteriwshi element retinde de qollanıladı. Sabaqlar sımı yadrosı átirapında yamasa ishki qabıq hám sırtqı qorǵaw ótkizgish ortasında qatlamlanadı.

Jaqında OK dıń Geypara tuzulishlarida konsentrik bos quwat elementi qollanila baslandı. Tayanshlar arasındaǵı úlken aralıqlarda toqtatıp turıw ushın isletiletuǵın hawa kabelleri ushın arnawlı túrdegi júk kóteriwshi elementler islep shıǵılǵan. Nominal diametri 10 mm bolǵan ishi bos shıyshe talshıqlı trubkada 1 den 6 ǵa shekem talshıqlar jaylastırıladı. Bul dizayn kabelni 800 m ge shekem bolǵan tayanshlar arasındaǵı aralıq menen, muz hám samal payda bóliniwinen kelip shıǵıs potencial júkti esapqa almastan toqtatıp turıw imkaniyatın beredi. Shıyshe talshıqlı bekkemleytuǵın elementten paydalanıw qosımsha qorǵaw ilajlarısız joqarı kernewli elektr uzatıw liniyalarıdan toqtatilgan salıstırǵanda kiyim-kenshek, tolıq dielektrik kabelge alıp keledi. Bul túrdegi bekkemlik elementi talshiqtiń nátiyjeli radial qorǵalıwın támiyinleydi.
Quwat elementleri ushın volfram menen bekkemlengen misdan paydalanıw jaǵdayları málim.