M. B. Abdujapparova 2022 y

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIy NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Himoyaga ruxsat
TI kafedrasi mudiri
	M.B.Abdujapparova
2022 y. «____»________

OPTIK TOLALI ALOQA KABELLERDING JATQARILIW USILLARI VA XUSUSIYATLARI BO´YICHA TAHLILIY TANLASH DASTURIY VOSITALARI

mavzuida

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

	Bitiruvchi								A.A. Ibaydillayev
				imzo					F.I.SH.
	Rahbar								S.S.Tursimuratov
				imzo					F.I.SH.
	Taqrizchi								B.S.Utabayev
				imzo					F.I.SH.
	HFX va E								F.M.Qodirov
				imzo					F.I.SH.

Toshkent-2022
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


“Telekommunikatsiya texnologiyalari” fakulteti
“Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi
5350101– Telekommunikatsiya texnologiyalari (Telekommunikatsiyalar) ta'lim yo'nalishi

TASDIQLAYMAN

“TI” kafedrasi mudiri ________

2022 y. «____»________

Talaba

Ibaydillayev Amirullo Axmadillo o‘g‘li

ning

(familiyasi, ismi, otasining ismi)

Optik tolali aloqa Kabellerding jatqarılıw usılları va xususiyatlari bo´yicha tahliliy tanlash dasturiy vositalari mavzuidagi bitiruv malakaviy ishiga

T O P SH I R I Q

1.

Mavzu universitetning

2022 yil

« 14 »

martdagi

231

- sonli buyruq bilan tasdiqlangan.

2.

Ishni himoyaga topshirish muddati

20.06.2022 y.

3.

Ishga oid dastlabki ma'lumotlar

Bitiruv oldi amaliyotidan

olingan ma'lumotlar, kerakli bo'lgan texnik adabiyotlar, referatlar,

jurnallar va internetdan olingan ma'lumotlar asosida.

Hisoblash - tushuntirish yozmalar mazmuni (ishlab chiqiladigan masa-

lalar ro'yxati).

Kirish. 1. Optik aloqa liniyalarınng tuzilishi va asosiy

elementlari 2. Optik tolali Kabellerding tuzilishi va materiallari. 3. Optik tolali

kabellerining jatqarılıw usılları va xususiyatlari bo’yicha tahliliy tanlash

dasturiy vositalarini ishlab chiqish. 4. Hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiya

4.

Grafik materialar ro'yxati BMIning elektron taqdimoti materiallari

5. Topshiriq berilgan sana 14.01.2022 Rahbar

imzo

Topshiriq oldim

imzo

6. Ishning ayrim bo'limlari bo'yicha maslahatchilar:

Bo'lim nomi	Maslahatchi	Imzo, sana
		Topshiriq berildi	Topshiriq olindi
1,2,3 bo'limlar	S.S.Tursimuratov	12.01.2022y.	12.01.2022y.
HFX va E	O.U. Mallayev	04.04.2022y.	04.04.2022y.

7. Ishni bajarish grafigi
Т/r	Ish bo’limlari nomi	Bajarish muddati	Rahbar (мaslahatchi imzosi)
1.	Optik aloqa liniyalarınng tuzilishi va asosiy elementlari	26.02.2022 y
2.	Optik tolali Kabellerding tuzilishi va materiallari	02.04.2022 y
3.	Optik tolali kabellerining jatqarılıw usılları va xususiyatlari bo’yicha tahliliy tanlash dasturiy vositalarini ishlab chiqish	12.05.2022 y
4.	Hayot faoliyati xavfsizligi va ekologiya	28.05.2022 y

Bitiruvchi			2022	yil	« »
	imzo
Rahbar			2022	yil	« »
	imzo

Bul pitkeriw qanigelik jumısı optikalıq talshıqlı baylanıs kabellerdiń jatqarılıw usılları hám qásiyetleri boyınsha analitik tańlaw programmalıq qurallarına arnalǵan bolıp ol jaǵdayda tiykarlanıp optikalıq talshıqlı baylanıs liniyalarınng dúzilisi hám tiykarǵı elementleri, optikalıq talshıqlı baylanıs kabellerdiń dúzilisi hám materialları úyrenilgen. Usınıń menen birge optikalıq talshıqlı kabelleriniń jatqarılıw usılları hám qásiyetleri boyınsha analitik tańlaw programmalıq quralı SFOC (Select of fiber optic cable) islep shıǵılǵan.
Sonıń menen birge, turmıs iskerligi qáwipsizligi hám ekologiya máseleleri de kórilgen.
Данная выпускная квалификационная работа посвящена созданию программного обеспечения для аналитического выбора по способам и свойствам прокладки волоконно-оптических кабелей, которое в основном изучает структуру и основные элементы волоконно-оптических линий связи, структуру и материалы волоконно-оптических кабелей связи. Кроме того, для выбора волоконно-оптических кабелей было разработано программное обеспечение SFOC (Select of fiber optic cable).
В работе также рассмотрены вопросы безопасности жизнедеятельности и экологии.
This final qualification work is devoted to the creation of software for analytical selection of the methods and properties of laying fiber optic cables, which mainly studies the structure and main elements of fiber optic communication lines, the structure and materials of fiber optic communication cables. In addition, the SFOC (Select of fiber optic cable) software has been developed for the selection of fiber optic cables.
The paper also considers the issues of life safety and ecology.


MAZMUNI

Kirisiw….......................................................................................................			7
1.	Optikalıq baylanıs liniyalarınıń dúzilisi hám tiykarǵı elementleri ....		9
	1.1.	Talshıqlı optikalıq baylanıs, abzallıǵı va kemshilikleri.	9
	1.2.	Talshıqlı optikalıq baylanıs liniyalarınıń tiykarǵı elementler…....	12
	Juwmaq…………………………………………………………………….		19
2.	Optikalıq talshıqlı kabellerdiń dúzilisi hám materialları……….		21
	2.1.	Optikalıq talshıqlı kabellerdiń dúzilisine ko’re túrleri .........…	21
	2.2.	Optikalıq talshıqlı kabeldiń tiykarǵı elementleri ……………….	25
	2.3.	Optikalıq talshıqlı kabellerdiń strukturalıq elementleri ushın materiallar …………………………	35
	Juwmaq……………………………………………………………………		44
3.	Optikalıq talshıqlı kabellerdiń jatqarılıw usılları hám qásiyetleri boyınsha analitik tańlaw programmalıq quralların islep....		45
	3.1.	Talshıqlı Optikalıq kabellerdi tańlawdıń sáykesligi......................	45
	3.2.	Optikalıq talshıqlı kabellerdiń jatqarılıw usılları hám qásiyetleri boyınsha analitik tańlaw dásturiy quralların jaratıw ...................	58
	3.3.	SFOC (Select fiber optic cabels) dásturin isletiw tártibi .............	65
	Juwmaq…………………………………………………………………….		70
Juwmaqlawshı pikir.…………………………………………………			88
Paydalanılǵan ádebiyatlar ……………………...			90
Ilovalar..……............................................................................................			92

Kirisiw

Házirgi kúnde dúnyanıń barlıq rawajlanǵan mámleketlerinde, atap aytqanda, Ózbekstan Respublikasında da optikalıq baylanıs sistemaların, atap aytqanda, optikalıq talshıqlı baylanıs sistemaların rawajlandırıw, informaciya aǵısların uzatıw hám qayta islew tarmaqlarınan paydalanıw natiyjeliligin asırıw boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırılıp atır. Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh. M. Mirziyoyev hám Respublika húkimetiniń keń itibarı sebepli telekommunikatsiya sistemaların modernizaciyalaw - olardı tolıq nomerlestiriw hám optikalıq talshıqlı tarmaqlardı jaratıw boyınsha salmaqlı tabıslarǵa erisildi.

Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2022-jıl 28-yanvar daǵı “2022-2026 -jıllarda jańa Ózbekstandı rawajlandırıw strategiyası tuwrısında”ǵi PF-60-sanlı tastıyıqlanǵan sheshimine muwapıq (2022-2026-jıllarda jedel rawajlanıw basqıshında), baylanıs tarmaqlarınıń pútkil infra strukturasın jedel rawajlandırıw, onıń islew natiyjeliligin sezilerli dárejede asırıw joybarlastırılǵan. Ámeldegi optikalıq talshıqlı baylanıs tarmaqların modernizaciyalaw hám jańaların qurıw joybarlastırılǵan [1].
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2020-jıl 5-oktyabrdaǵı “Cifrlı Ózbekstan - 2030” strategiyasın tastıyıqlaw jáne onı nátiyjeli ámelge asırıw ilajları tuwrısında”gi PF-6079-san Pármanında, atap aytqanda, “..jámiyetlik transportı hám kommunal infra strukturasın basqarıwdıń informaciya sisteması..”, “..aymaqlardı sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıwdıń túrli tarawlarında 400 den artıq informaciya sistemaları, elektron xızmetler hám basqa programmalıq ónimlerdi engiziw... ” [2].
Baylanıs tarmaqların jáne de rawajlandırıw tendentsiyaları úlken kólem degi informaciyanı 10 Gbit/s hám odan joqarı tezlikte uzatıw, processlerdi avtomatlastırıw hám basqarıw quralların engiziw, jańa áwlad baylanıs quralları hám telekommunikatsiya xızmetleriniń jańa túrlerinen paydalanıw esaplanadı. Telekommunikatsiya sistemaların proektlestiriw hám texnikalıq ekspluataciya qılıw optikalıq talshıqlı baylanıs tarmaqlarında informaciyanı uzatıw hám qayta islew sapasın asırıwǵa qaratılǵan texnologiyalıq sheshimlerdi tańlaw menen baylanıslı.
Optikalıq baylanıs kabelleriniń tiykarǵı abzallıqlarınan biri onıń uzaq múddet dawamında xizmet etiwi hám olardıń isenimliligi esaplanadı. Bıraq optikalıq kabellerdi óndiriste, transportirovkasında, ekspluatasiyasında optikalıq talshıqlarda deffektleriniń payda bolıwı, yaǵnıy talshıq qabıǵında kishi jarıqlar hám sızıqlardıń payda bolıwı nátiyjesinde payda bolǵan mikrojarıqlarǵa sırtqı faktorlar tásirinde onıń keyingi dáwirindegi digredasiya procesin tezlestiriwi múmkin. Sonıń menen birge optikalıq kabellerdiń ekspluatasiyasında xızmet dáwirdiń maksimallıǵın támiyinlewde optikalıq baylanıs liniyaların tuwrı proektlestiriw, kabeldi jatqızıw usılın tuwrı tańlaw hám shárayat jaratıw, optikalıq talshiqqa mexanik zorıǵıw túsiwin aldın alıw, sırtqı faktorlardıń olarǵa tásiri minimal bolıwın támiyinlew kerek.
Optikalıq baylanıs liniyalarıda qollanılatuǵın optikalıq talshıqlı baylanıs kabellerin durıs tańlaw hám isletiw de áhmiyetli máselelerden esaplanadı.
Pitkeriw qánigelik jumısında tarmaq injenerler ushın belgilengen talaplar tiykarında optikalıq talshıqlı baylanıs kabellerin tańlaw hám olardıń xarakteristikaları menen tanısıw imkaniyatın beretuǵın programmalıq ónim islep shıǵılǵan.