M. B. Abdujapparova 2022 y

1.2. Optikalıq talshıqlı baylanıs liniyasınıń elementleri

Hár qanday talshıqlı optikalıq baylanıs liniyasınıń (TOAL) qásiyeti optikalıq talshiq bolıp tabıladı. Optikalıq talshiqtiń oʿzi moʿrt, sol sebepli onıń qáwipsizligi ushın ulıwma konstruksiyasında - optikalıq kabelge birlestirilgen hár qıylı qorǵaw elementleri qollanıladı. Optikalıq kabelge qosımsha túrde TOAL dıń passiv elementlerine tómendegiler kiredi: optikalıq muftalar, optikalıq jalǵawshılar hám optikalıq ajratqıshlar (splitterlar).

TOAL dıń passiv bólegi elementar kabel uchastkası bolıp tabıladı (EKU). Talshıqlı optikalıq baylanıs kabeldiń qurılıs uzınlıǵı optikalıq muftalar menen oʿzara baylanısqan (tuwrıdan-tuwrı yamasa jalǵawshılar menen) jáne bul uzınlıqtı asırıw imkaniyatın beredi. Pútkil process proektlestiriwden baslanadı, keyin bolsa TOAL qurılısı baslanadı. TOAL qurıw processinde zárúrli qádem sabıw ova Otnı oʿlshew boyınsha islerdi joqarı sapalı islep shıǵarıw bolıp tabıladı.
Optikalıq talshıqlı baylanıs kabelleri.
Optikalıq talshıqlı baylanıs liniyalarıda uzatıw ortalıǵı retinde tiykarlanıp kvartsdan tayarlanǵan talshıqlar isletiledi. Optikalıq talshıq júdá mort bolǵanlıǵı ushın onı sırtqı tásirlerden qorǵaytuǵın hár qıylı elementler menen bekkemlenedi.
Bul bekkemlengen konstruksıya talshıqlı optikalıq baylanıs kabeli dep ataladı.
Optikalıq talshıqlı baylanıs kabelleri konstruksiyasınıń dúzilisine qaray parıq etedi. Jer astı kabeline qoyılatuǵın talaplar jay ishindegi qollanılatuǵın kabellerge salıstırǵanda talay joqarı dárejede qorǵalǵan bolıwı kerek. Ayırmashılıqları túrli sharayatlarda zárúr bolǵan kabel kúshin hám sırtqı tásirlerden jeterli dárejede izolyatsiyani támiyinlew zárúrshiligi menen júzege keledi.
Optikalıq talshiqtiń dúzilisi barlıq jaǵdaylarda birdey. Bul óte taza kvarts shıyshesi yamasa polimerdan tayarlanǵan oʿzek hám qabıqtan ibarat.
TOATda arnawlı optikalıq jaqtılıq uzatqıshlar — optikalıq talshıqlar (OT) qollanıladı.
Kishi sóniw koefficiyentine iye bolǵan optikalıq jaqtılıq uzatqıshlar tiykarında optikalıq signallardı uzaq aralıqlarǵa uzatıwdı támiyinleytuǵın optikalıq kabellar jaratılǵan.
Jaqtılıq uzatıwshı optikalıq talshıqlar ózek hám qabıqtan ibarat boladı. Olar baha boyınsha bir-birine jaqın túrli sındırıw kórsetkishlerine iye. Ózek uzatıwshı ortalıq, qabıq bolsa ózi hám ózek arasında shegara payda etiwshi retinde isletiledi. Bul shegara jaqtılıqnı jóneltiriwshi fizikalıq kanaldı qáliplestirip, ol arqalı uzatılǵan signaldıń tasıwshısı jaqtılıq nurı tarqaladı.
Jaqtılıq nurınıń tek ǵana ózek boylap tarqahshini támiyinlew ushın (1. 6 -súwret) tómendegi shárt orınlanıwı kerek:
n₁>n₂>n₃>n₀,
bunda: n₁ — Ózektiń sındırıw kórsetkishi; n₂, n₃ — Qabıqlardıń sındırıw kórsetkishleri; n₀ — Sırtqı ortalıqtıń sındırıw kórsetkishi [3].



1. 6 -súwret. Jaqtılıq uzatıwshı optikalıq talshıqlar
Ózek hám qabıqtıń kerekli sındırıw kórsetkishlerin alıw ushın kvars shıyshesine qosımshalar qosıladı. Mısalı ; germaniy hám fosfor sındırıw kórsetkishin asıradı, bar hám ftor bolsa kerisinshe onı azaytadı.
Talshiqtiń qosımsha qabıqları qorǵaw qabıǵı esaplanadı. 1. 7-suwretde optikalıq talshiqtiń dúzilisi kórsetilgen. Sırtqı plastik qatlam optikalıq talshiqtiń qásiyetlerine tásir etiwshi mexanik hám átirap -ortalıq tásirinlerinen onı qorǵaw etedi.

1. 7-súwret. Optikalıq talshiqtiń dúzilisi
Joqarı mexanik kernewlerden qorǵaw zárúr bolǵanda, kabeldiń orayında maslasıwshı metall yamasa sabırlı plastmassadan jasalǵan kúsh elementi qoʿyiladi, onıń átirapında úsh qatlamlı izolyatsiyaǵa iye optikalıq modullar jaylastırıladı (1. 8-súwret)[4].

1. 8-súwret. Talshıqlı optikalıq baylanıs kabeldiń mısal sipatinda alınǵan konstruksiyası