M. B. Abdujapparova 2022 y

Talshıqlı optikalıq baylanıs muftalari.
Talshıqlı optikalıq kabeldiń qurılıs uzınliǵi shegaralanǵan. Tolıq optikalıq baylanıs liniyasıni shólkemlestiriw ushın kabellardi bir-birine jalǵawǵa tuwrı keledi. Bunday optikalıq talshiqlar bir-birine japsarlanıp jalǵanatuǵın jaylardı sırtqı ortalıq tásirinen qorǵaw ushın optikalıq muftalar isletiledi. Optikalıq muftalardi quramalı dúzılıwǵa iye texnikalıq qurılma retinde qarawımız múmkin.
Talshıqlı optikalıq baylanıs muftalari - TOAL elementi boʿlib, talshıqlı optikalıq baylanıs kabelleri ajiralmaytuǵin (sabıw ) jalǵanıw jaylarında optikalıq talshıqlardı sırtqı unamsız átirap -ortalıq faktorları hám mexanik zaqım aliw tásirinen qorǵaw ushın mólsherlengen. Strukturalıq tárzde, bul sımı bózi bolǵan ishi bos alınatuǵın mórlengen plastik ıdıs. Ishkerinde optikalıq kassetali metall ramka ámeldegi bolıp, ol jaǵdayda kepserlengen talshıqlar jaylastırılǵan. Kabel kiriwleri jilliliq menen qisqaratuǵın trubalar yamasa qısqıshlı rezina móhirler menen jabıladı. Optikalıq talshıqlı tarmaqlardı oʿrnatishda úsh túrdegi muftalar qollanıladı : aqırǵı noqat, aralıq jáne unıversal.
Aqırǵı noqat muftalari - tek bir ushınan kabel kiriwleri bar. Olar tiykarlanıp hawa liniyası arqalı jatqızıwda optikalıq kabeldi jalǵaw ushın isletiledi. Jalǵanıw qapqaǵi tisli jalǵanıw arqalı tiykarǵa biriktirilgen, muhrlaw kauchuk qistirma menen támiyinlengen.
Aralıq muftalari - optikalıq kabel ushın eki ushida sımı rakorlari bar ekenligi sebepli kishilew kesimge iye. Bul túrdegi kabel kanallarında hám sheklengen jay bolǵan basqa orınlarda TOAL jatqızıwda paydalanıladı.
Universal muftalari - kabeldi jalǵaw ushın da, tarmaqqa jalǵaw ushın da isletiledi. Olardaǵı kiriwler, sonday-aq, uzinliǵina oqqa múyesh astında jaylastırılıwı múmkin. Bunday muftalar da kabel kanallarında, da bólmelerde yamasa liniyalarn hawa menen jatqızıwda qollanıladı.[5]

1. 9 -súwret. Talshıqlı optikalıq baylanıs kabeli muftasi
Ajiraladigan talshıqlı optikalıq jalǵawshılar.
Optikalıq talshıqlardı funksional qurılmalar menen óz-ara isenimli jalǵaw talshıqlı optikalıq baylanıs liniyaların shólkemlestiriwdiń eń zárúrli máselelerinen biri esaplanadı.
Optikalıq jalǵawshı optikalıq baylanıs liniya traktınıń túrli komponentalarini jalǵaw ushın mólsherlengen qurılma bolıp, odan uzatıwshı hám qabıl etiwshi optoelektron modullardı optikalıq kabel talshıqları menen, sonıń menen birge, kabeldiń qurılıs uzınlıqların bir-biri jalǵaw ushın paydalanıladı. Optikalıq jalǵawshılardıń eki — ajralmaytuǵin hám ajralatuǵin túrleri bar.
Ajralmaytuǵin optikalıq jalǵawshılar kabel sistemaların turaqlı montaj qılıw jaylarında qollanıladı jáne bul túrdegi jalǵaw optikalıq talshıqlardı óz-ara sabıw usılı menen ámelge asıriladı. Ajraladiǵan optikalıq jalǵawshılar (olardı kóbinese konnektor dep da ataladı ) optikalıq baylanıs liniyaları komponentalarini kóp retlep jalǵaw/ajratiw ushın isletiledi.
Ámeliyatda ajiralatuǵinoptikalıq jalǵawshılar optikalıq kabeldiń eki ushın uzatıwshı hám qabıl etiwshi optoelektron modullardıń tiykarǵı elementleri — jaqtılıq deregi hám fotoqibillaǵish menen jalǵawda, ajralmaytuǵin optikalıq jalǵawshılar bolsa optikalıq talshiqtiń aralıq bóleklerin jalǵawda qollanıladı.
Óytkeni sonda, ajralmaytuǵin optikalıq jalǵawshılarda olar tárepinen kiritiliwshi joytıwlar júzesi salıstırǵanda tómen bolıp, onıń san ma`nisi 0, 04 dB ni quraydı.
Bunnan tısqarı, ajiralmaytuǵin optikalıq jalǵawshılar jalǵanıwlarda anıq turaqlılıqtı támiyinleydi. Ajiralatuǵin optikalıq jalǵawshılarda bolsa kiritiliwshi joytıwlar júzesi salıstırǵanda úlken boladı.
Bul túrdegi optikalıq jalǵawshılardan, joqarıda belgilengeni sıyaqlı, bir neshe hám kóplegen ret jalǵaw -ajıratıw talap etiletuǵın jaǵdaylarda, mısalı, kommutatsiya panellerinde yamasa optikalıq kanallardı kroslaw maqsetlerinde paydalaniiadi.
Eger biz baylanıstıratuǵın qurılmanı almastırıwdı qálesek, ol jaǵdayda bunı ajiralmaytuǵin optikalıq jalǵawshılarǵa qaraǵanda ajiralatuǵin optikalıq jalǵawshılar arqalı ámelge asırıw qolay.
1. 10 -suwretde shtekerli ajiralatuǵin optikalıq jalǵawshılardıń dúzilisi kórsetilgen. Bul jalǵawshılar paydalanıw chogʿida bir-biri menen jalǵanatuǵın eki — uya hám shtir bólimlerinen quram tabadı. Bul bólimler jalǵanıwdan keyin óz-ara buranda menen bekkemlenedi (suwretde optikalıq jalǵawshı uyali bólim ining maydanı daǵı rezba hám buranda kórsetilmagan).[6]

1. 
   10 -súwret. Ajiraladigan talshıqlı optikalıq jalǵawshılar túrleri
   

Jalǵawshılarǵa tómendegi talaplar qoyiladi : dúzılıw tárepinen ápiwayılıq, kiritiwshi joytıwlarınıń múmkinshiligi barınsha kem bolıwı kerekligi, sırtqı mexanik, átirap -ortalıq faktorlarınıń tásirine hám bas-qa tásirinlerge sabırlılıq, joqarı dárejedegi isenimlilik, kóp retlab qayta jalǵanıwlarǵa salıstırǵanda turaqlılıq áne sol talaplar taypasına kiredi.
Juwmaq

1. Optikalıq baylanıs liniyalar optikalıq baylanıs sistemalarınıń passiv elementlerinen dúzilgen.

2. Optikalıq baylanıs liniyalarınng tiykarǵı elemntlari talshıqlı optikalıq baylanıs kabel, talshıqlı optikalıq baylanıs muftasi, talshıqlı optikalıq baylanıs jalǵawshıları.
3. Optikalıq baylanıs kabelleri jatqarılıw usıllarına qaray: tuwrıdan-tuwrıjerge jatqarilatuǵin; trubalarda, kollektorlarda, jatqarilatuǵin; hawa liniyalarıda jatqarilatuǵin; kishi suw ótiwlarida jatqarilatuǵin; ımaratlarda jatqızıw ushın ;stansiyalarda jatqızıw ushın.
3. TOAL dıń ekspluataciyasında isenimlilikke tásir qiliwshi faktorlardı onıń jatqarılıw usılına qaray izertlew kerek.