М авж уда қам идовл н и го ра с у л а й м о н о в а эски ўзбек ёзуви

То ҳарфи
То ҳарфи «т» ундошини ифодалайди. Бу қарф ўзбек тилида йўқ. 
Унинг талаффузи «т» товушини айтишда тил орқасини юмшоқ танглай 
томон яқинлаштириш орқали ҳосил қилинади. Шу сабаб бу ҳарфнинг 
талаффузи қатгиқ бўлади ва ўзбек тилидаги «т»дан фарқланади. Шунинг 
учун бу ҳарфнинг тагига чизиқча қўямиз (т) ва эски ўзбек ёзувидаги «те»дан 
шу томони билан фарқлаймиз. То ҳарфи муттасип ҳарфлар сирасига киради 
ва тўрт хил ёзилиш шаклига эга. Ҳарфнинг ҳамма шакплари сатр чизиғи 
устида ёзилади ва бошқа ҳарфлар бипан уланишида ҳарфнинг шакли 
ўзгармайди. Бу ҳарфни ёзиш учун аввало, сод ҳарфининг ёзилишига ўхшаган 
ҳалқа шакли ёзилади ва орқа қисмига алифга ўхшаш чизиқча тортилади. 
Талаба, табобат, хат, Тоҳир каби сўзларнинг ёзилишида қўлланилади.
.Ш * . Ш . .Ц* .Ц . 1, к 1
2
3
4
1- 
топшириқ. То ҳарфининг кўринишларини бир бетдан ёзинг.
2- 
топшириқ. Қуйидаги сўзларни ўқинг. Ёзилишини ёдда тутинг ва 
машк дафтарингизга кўчириб ёзинг.
I ' '' С 1 
I а\-Л . ~~ '«1 и. 1 
1 I- 1 \ и.» 1 О , и,
3- 
топшириқ. Қуйидаги то ҳарфи иштирокида ёзиладиган сўзларни 
диққат қилиб ўқинг, сўнг эски ўзбек ёзувига ўгириб дафтарингизга кўчиринг.
Толиб, талаба, тўфон, Хитой, хат, хаттот, товус, хато, шарт, 
атроф, тантана, эҳтиёт, хатарли, тайр, тилло, қатра.
4- 
топшириқ. Қуйидаги матнни ўкинг ва эски ўзбек ёзувида 
ҳуснихатда кўчириб ёзинг. Сўзлардаги те ва то ҳарфларининг ёзилишига 
эътибор беринг ва ёдда тутинг.
Тўти
Ранг-баранг тусли, калта ва илмокҳимон тумшуқли бу қушлар 
Африка, Америка, Ҳиндистон ва Австралиянинг тропик ўрмонларида 
яшайди. Тўтиқуш патлари кўпинча қизил, сариқ яш ил рангда бўлади
43
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Тўтиқушлар бир-бирлари билан кучли қичқириқ ва майин сайраш орқали 
■ксўзлашади». Тутқунликда яшайдиган тўтиларнинг кўпчилиги одам 
овозига тақпид қилиб, айрим сўз ёки жумлаларни қайтариши мумкин. 
Мамлакатимизда асл чатани Австралия бўлган товланма тўти кенг 
тарқалган. Улар ўз ватанида фақат яш ил тусда бўлади, лекин қозир 
атрофимизда сариқ, яш ил, оқ рангли тўтилар ҳам учиб юрибди. Улар 
товланма тўтиларнинг янги авлодларидир.
5-топширик- Қуйидаги матнни диққат билан қайта-қайта ўқиб 
чиқинг. Те ва то ҳарфлари билан ёзиладиган ҳарфларни фарқланг ва ёдда 
тутинг. Матнни ҳуснихатда дафтарингизга кўчириб ёзинг. То ҳарфи иштирок 
этган сўзлар тагига чизинг.
^ 1 £ \_ 1 а 1
й1а5\-|\.«1д!\ 
^а\ УтЧ
цлИэ I'
ЛЗ_)^)2 ^1^1 
с1хд^>а. 
ц
» .
у
У
, ~)Қц| )1 уз
^ ‘м
у! ^ ‘ч 1 4| 
. й
'
-). .айа 
1 Лп 
_3з1^\4
1 £ \
* (^1лт1э ^
«а^>
Зо ҳарфи
ь
ь
ь
Зо ҳарфи «з» ундош товушини ифодалайди. Бу товуш ҳам ўзбек 
тилида йўқ. Шу сабаб ҳамда уни «з» товуши билан алмаштирмаслик учун 
тагига чизиқча кўямиз (з). Зо ҳарфининг талаффузи тил оркасини юмшоқ 
танглай томон кўтариш орқали ҳосил бўлади. Зо ҳарфининг ёзилиш 
шакллари то ҳарфи билан бир хил. Фақат устида битта нуқтаси борлиги 
билан фарқланади. Золим, зоҳир, зулм, Зафар каби сўзларнинг ёзилишида 
иштирок этади.