М авж уда қам идовл н и го ра с у л а й м о н о в а эски ўзбек ёзуви

( а ) <_]Ь ^ ( ^ ) и .
^
 
<_5Дз1 (,_ р а ) аЬДэ
Байтда келтирилган 
£ <_й» ҳарфларининг абжад ҳисобидаги
ракамларини оладиган бўлсак <_“> - 800 га, £ - 8 га, а — 4 га тенг бўлади ва 
улар йиғиндиси 812 ни ташкил қилади. Бу Дурбекнинг «Юсуф ва Зулайҳо» 
достонининг яратилган йилидир. Мелодий йили билан 1409 йилни англатади.
Таърих айтиш санъатининг ўзига хос катъий қонун-қоидалари мавжуд. 
Унга кўра, таърих моддаси яширинган сўз ёки иборадаги рақамлар топилиши 
лозим бўлган санадан ортик бўлса «искот» усулидан фойдаланиб 
камайтирилади, аксинча орттириш лозим бўлса «идхол» усулига мурожаат 
қилинади.
Хуллас, таърихлар ўз вақтида жуда муҳим аҳамият касб этган. Улар 
ўкувчини ўйлашга, фикрлашга ундаган, тафаккури доирасини кенгайтиришга 
хизмат қилган. Бизгача Навоий, Ога.ҳий, Мунис, Комил ва бошқа 
шоирларнинг кўплаб таърихлари етиб келган. Таърих жанри қўлёзма баёзлар 
таркибида айниқса кўп учрайди. Чунончи, ЎзРФА Абу Райҳон Беруний 
номидаги Шарқшунослик институти қўлёзмалар фондида 1380-ҳужжат 
рақами остида сақланаётган баёз таркибида Мирийнинг 6 та: 7521-ракамли 
баёзда Муқимийнинг 2 та, 4179-рақамли баёзда Нодимнинг 9 та ўзбек 
тилидаги, 23 та форс тилидаги таърихлари мавжуд.
Таърих санъати адабиётимизда бир қатор жанрларнинг шаклланишига 
замин бўлди.
1-топшириқ. Қуйидаги таърихларни ўқинг, дафтарингизга кўчириб 
ёзинг ва уларнинг санасини аниқпашга ҳаракат килинг. Ўзингиз билгап. 
эшитган таърихлардан мисоллар келтиринг:
к1у'у> 
<_1.*"^у
Ёрдамчи ҳолатлар: Тагига чизилган сўзларнинг абжад хисобидан 
гаърих моддаси чиқади (ҳижрий 1334 йил). Исқот амалига кўра «4>ншп 
қийматини айирсак, 1328 колади. Бу санани мелодий йилига аплантиринг.
97
www.ziyouz.com kutubxonasi

---