Тери *арорати °с
80-расм. Сову^ни сезувчи
(а) ва иса щ ни сезувчи (б) рецепт орларни ст а т и к т авсифномаси.
Агар уртача ^ароратдан аста-секинлик билан хароратни у ёки
бу томонга узгартирилса. сову^ни ва иссицни сезувчи терм оре
цепторларнинг максимал фаоллиги пасаяди.
Терморецепторларни фар!уташ учун температуравий таъ си р
курсатилади. Совукни сезувчи рецепторлар сову^таъсирига им-
пулсларни кис^а ва^т кескин купайтириш ва иссик таъсирига
^ис^а ва^т фаолликни тухтатиш билан ж авоб беради. И сси^ни
сезувчи рецепторлар царама-царши жавоб беради, иссик; таъсирга
кескин импулсларни купайтириш ва сов у ^ таъсирига ф аолли к
ни сусайтириш билан жавоб беради.
Перифик терморецегггорларнинг купчилигини совуцни сезув-
чи терм орецепторлар ташкил килса, марказий терморецептор-
ларнинг купчилигини иссицни сезувчи гипоталамус нейронла-
ри ташкил цилади.
Т ер м о р ец еп то р л а р д а ^осил булган и м п улслар тегиш ли
йуллар орцали бош м ия ярим шарлари пустлоги ва гипоталамус
тузилмаларига боради. Перифериктерморецепторлардан сигнал-
лар олдинги гопоталамусга бориб, марказий эталонлар билан
солиштирилади. Натиж ада организмни «ядро» си ва «пустло-
ри
» ^ароратлари солишгирилиб гипоталамус тузилмалари томо-
нидан кимёвий ва физикавий терморегуляцияни бошкарувчи
ахборот тайёрланади.
М уътадил ^ароратли мухитда тана харорати нинг доимийли-
гини саклаш учун терморегуляциянинг махсус механизмлари-
ни ишлатиш талаб цилинмайди.
Муътадил ^ароратли му^итдан сову^ро^ мухитда совукни се
зувчи терморецепторларнинг фаоллиги ортади. Хрсил булган им
пулслар орца гипоталам ус тузилмаларининг тонусини ортира-
ди, натижада сим патик нерв тизими таъсири орцали тери ва тери
ости цон томирлари тораяди. «Пустлок»да цон оцишининг ка-
майиши иссикугикнинг чициб кетишини озайтириб, организм
ни совушдан с а ^ а й д и .
О рганизмнинг исиш и периферик совуц терморецепторлар
нинг фаоллигини сусайтиради. Бу уз навбагида гипоталамус
тузилмаларининг симпатик нерв тизимига таъсирини сусайти
ради. Натижада тери ости цон томирлари кенгайиб улардан ^он
оь;иши ортади. Б у
уз
навбатида тери орцали иссикликнинг чи-
циш ини
купайтириб организмни исиб кетиш дан сацлайди.
Ш ундай цилиб гипоталамусдаги тана ^ароратини бошкарув
чи марказ терм орецепторларда хосил булаётган сигналларни
тугшаб, организм нинг термик холатига цараб кимёвий ва физи
кавий терм орегуляцияларни амалга ош ирувчи жараёнларни
бошцариш орцали гомойотерм организмнинг температуравий
гомеостазини таъминлайди.
X I I - Б О Б
Do'stlaringiz bilan baham: |