М. А.Ҳамроев она тилидан маърузалар



Download 1,58 Mb.
bet30/149
Sana23.02.2022
Hajmi1,58 Mb.
#143462
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   149
Bog'liq
2 5249198115935750579

8 - М А Ъ Р У З А
СЎЗНИНГ ТАРКИБИ (МОРФЕМИКА)

Режа:
1-§. Ўзак ҳақида маълумот.


2 -§. Қўшимчалар ва уларнинг турлари.
1) сўз ясовчи қўшимчалар;
2) сўз ўзгартирувчи қўшимчалар;
3) шакл ясовчи қўшимчалар.
1-§. Ўзак ҳақида маълумот
Сўзнинг туб (луғавий) маъносини билдириб, маъноли бўлакларга бўлинмайдиган қисм ўзак дейилади: гулзор, боғбон, чизғич, пахтакор. Айрим дарсликларда бундай қисм асос деб аталган ва унга қуйидагича таъриф берилган: “Сўзнинг асосий маъносини ифодалаб, мустақил қўллана оладиган қисми асос дейилади (24; 17)”. Ўзак сўздаги маъноли қисмларнинг етакчиси бўлиб, у бошқа маъноли қисмларга бўлинмайди. Ўзак сўз таркибида доим қатнашади.
Бир ўзакдан ҳосил бўлган сўзлар бир хил ўзакли (ўзакдош) сўзлар дейилади: билим, билимдон, билағон, билувчи. Бундай сўзлар ўзаро синоним ҳам бўлиши мумкин: серҳосилҳосилдор, беғуборғуборсиз, тилчи – тилшунос.
2 -§. Қўшимчалар ва уларнинг турлари

Ўзакка қўшилиб, турли маъноларни ифодалайдиган қисм қўшимча дейилади: ишчи, баҳола, олмазор, ишла, ёзги.


Қўшимчалар сўз таркибида қатнашмаслиги ҳам мумкин, улар айрим қўлланмайди, доим ўзакка қўшилиб келади.
Ўзак ва қўшимчалар сўзнинг маъноли қисмлари (морфемалар)дир.
Қўшимчалар вазифаси ва сўзга қўшилиб англатадиган маъносига кўра уч турли бўлади (Айрим дарсликларда қўшимчалар икки турга бўлинади: сўз ясовчи ва шакл ясовчи қўшимчалар (9; 17. 21; 18. ).
1. Сўз ясовчи қўшимчалар ўзакка қўшилиб, янги маъноли сўз ҳосил қиладиган қўшимчалардир: ўт - ўтлоқ, арра - аррала, куч - кучли, ҳосил -серҳосил. Сўз ясовчи қўшимчалар унумли (-ли, -ла, -чи, сер-, -дош, -кор) ва унумсиз (-вул, -ағон, -чил, -ин, -а) бўлиши мумкин.

Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish