M. A1imardonov Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti “Moliya va soliqlar kafedrasi professori, I f. d B. Hamdamov

mlrd. SO'I]]	0p	mlrd. SO'I]t	0p	mlrd. so'm		0 0	mlrd. so'm
0 0
Davlat budjeti xarajatlari, milliard so'm	26312	100	31582	100	37967,7		100	42721,3		100
Ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo'1lab- quvvatlash xarajatlari	15573	59,2	18873	59,7	22457,0		59,1	25299,3		59,2

Iqtisodiyot xarajatlari	2791	10,6	3385	10,7	4119,7	10,1	4507,6	10,6
Markazlashgan investitsiyalarni moliyalashtirish	1300	4,9	1500	4,7	1800	4,7	2100	4,9
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, sud organlari xarajatlari	825	3,1	1000	3,1	1199,9	3,1	1324	3,1
Boshqa xarajatlar	5813	22,0	6903	21,8	8391,1	22,0	9490,4	22,2

Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, sud organlari faoliyati uchun xarajatlar jami xarajatlar tarkibida 2013-2016 yillarda jami budjet xarajatlari 3,1 foizni tashkil etmoqda.
Iqtisodiyotga davlat tomonidan ta'sir ko’rsatish vositalari ichida davlat budjetining iqtisodiy maqsadlardagi harajatlari alohida o'rin egallaydi. Bu turkum xarajatlarga quyidagi xarajatlar kiradi:

• 
  iqtisodiyot xarajatlari
  
• 
  markazlashgan investitsiyalarni moliyalashtirish xarajatlari.
  

Iqtisodiyot tarmoqlariga yo’naltirilgan xarajatlar kamayib borish tendentsiyasiga ega. Lekin bu xarajatlarni moliyalashtirishdan butunlay voz kechish ham maqsadga muvofıq emas. Hatto taraqqiy topgan bozor sharoitida ham davlat mablag'larini jalb qilishni talab qiladigan sohalar, tarmoqlar, tadbirlar mavjud bo’ladi.
Davlat budjetining xarajatlari tarkibida markazlashgan investitsiyalarni moliyalashtirishga mo'ljallangan xarajatlari alohida o'rin egallaydi va davlatning strategik maqsadlarini, ya'ni iqtisodiyotning hal qiluvchi, ustuvor hisoblangan tarmoqlari bo'1gan — neft, energetika, g'alla yetishtirish, paxtani
qayta ishlash sanoati kabilarni qo’llab-quvvatlashga yo’naltirilmoqda. Bu xarajatlar budjet xarajatlarining 2016 yilda o'rtacha 4,9 foizini tashkil qiladi.
Umuman, davlat budjetidan iqtisodiyot xarajatlari asosan qishloq va suv xo'ja1igi tarmog'ida faoliyat yurituvchi xo’jalik sub’ektlarini moliyaviy qo'llab- quvvatlashga yo'naltiri1moqda. Shu orqali agrar tarmoqda faolyat yurituvchi korxonalarni va xususan, fermer xo’jaliklarining barqaror faoliyatini davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash uchun zarur shart-sharoitlar yaratib byerilmoqda.

1. 
   jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, iqtisodiyot xarajatlari esa 2013 yilda 2791 mlrd. so'mni tashkil etgan bo'lib, jami budjet xarajatlarida 10,6 foizni tashkil etgan. 2016 yilga kelib ushbu xarajatlarning jami davlat budjeti xarajatlaridagi salmog'i 10,6 foizni tashkil etmoqda. Lekin, ushbu xarajatlar nominal mazmunda o'sib borgan.
   

Markazlashtirilgan investitsiyalarni budjetdan moliyalashtirish uchun 2013 yilda 1300 mlrd. so'mni, 2014 yilda 1500 mlrd. so’mni, 2015 yilda 1800 mlrd. so'mni va 2016 yilda 2100 mlrd. so’mni tashkil etmoqda. Bu, o'z navbatida, hozirgi kunda amalga oshirilayotgan iqtisodiyotni modyernizatsiya qilish va yangilash, innovatsion texnologiyalarni keng joriy qilish bilan bog'liq yirik va strategik ahamiyatga ega bo'lgan loyihalarni moliyalashtirishda budjet investitsiyalarining ham ahamiyati yuqoriligidan dalolat byeradi.
Davlat budjetidan qishloq xo’jaligini moliyaviy qo'llab-quvvatlash tizimi quyidagi yo’nalishlarda amalga oshirilmoqda:

• 
  Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi tasarrufidagi suv xo’jaligi tashkilotlari tomonidan iste'mo1 qilinadigan elektr-enyergiyasi to'1ov1ariga xarajatlar;
  
• 
  O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Sug'ori1adigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash fondiga maqsadli ajratmalar;
  

hosildorligi past yerlarda davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo’jaligi mahsulotlari ishlab chiqaruvchi fermer xo’jaliklarini moliyaviy qo’llab- quvvatlash uchun maqsadli mablag’lar.
Davlat budjetidan iqtisodiyotni qo’llab-quvvatlash uchun xarajatlari tarkibida Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi tasarrufidagi suv xo’jaligi tashkilotlari tomonidan iste'mo1 qilinadigan elektr-enyergiyasi to'lov1ari jami budjet xarajatlari tarkibida 2013 yilda 3,5 foizni, 2014 yilda 3,4 foizni va 2015 yilda 3,3 foizni tashkil etgan. 2016 yilda esa, 3,3 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan.

2. 
   jadval
   

Davlat budjetining iqtisodiyot xarajatlari tarkibi, jamiga nisbatan foizda

Ko’rsatkichlar ^2013 yil	2014 yil	2015 yil	2016 yil (prognoz)
Davlat budjeti xarajatlari 100	100	100	100
Iqtisodiyotga ajratilgan xarajatlar 10,6	10,7	10,1	10,6