M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

k o 'p in c h a  
uch qavatga yetgan. Moskva yaqinida Kolom ensk qishlog'idagi saroy (1667" 
1668) yog‘ochli saroy m e ’m orchiligining yorqin misoli b o ‘ldi.
XVII 
asr toshli uylar tarxida yog‘o ch m e ’m orchiligi ta ’siri 
ku zatilm o q ' 
da: 
b u n d a
xonalarni o m bor va boshqa xo ‘jalik xonalari 
poydevorlarig3 
o ‘m atganlar. Tashqaridagi tepasi yopiq zinapoyalar 
va 
zina 
m aydonchalaf1 
shakli b o ‘yicha yog'och m e ’m orchiligiga yaqin.
54

---

39-rasm.
Y o g 'o ch li cherkovlar: kletli, sh aty o rsim o n , qavatli (X V III asr).
Yog‘ochli cherkov arxitekturasi u ch turli: (39-rasm ) kletli — ikkiqiyali; 
to‘g‘riburchakli; shatyorli — sakkizqirr^li yoki krestsim on tarxli va qavatli 
bo‘lgan. U vaqtda eng m urakkab shiftlar — «kubli», ya’ni to ‘rtqiyali bo'lgan. 
Osma potoloklar kesilgan piram ida shaklida o'rnatilgan .
X V III asrning birinchi yarmi
XVIII 
asrning b irinchi choragida, Pyotr davri m e ’m orchiligida Rossiya 
kuch-qudrati milliy g ‘oyasi tasdiqlandi. Qurilish va pardoz ashyolarini ishlab 
chiqarish kengaydi, suvash ishlaridan keng m iqyosda foydalanilgan. Y angi 
tuVdagi binolar: verflar, arsenallar, gospital, teatr, m uzey, ku tubxonalar va 
boshqalar paydo b o 'ld i.
Bu 
d a v m i 
taxm inan «Pyotr barokkosi» deb atashgan, am m o rus m e’m or- 
'ari R e n e ssa n s, 
barokko va klassitsizm a n ’analariga ham m urojaat qilganlar. 
Birinchi 
saroylardan biri M oskvadagi N em es slobodasidagi Lefortov saroyi 
(1697—1707, D .A ksam itov, D .F o n tan a)d ir.
M osk va 
Krem li Arsenal (1702—1736, D.Ivanov, X .K onrad va boshqalar) 
°rder 
b o im alarid an foydalanib qurilgan. U ylar, jam o a va m a’m uriy b in olar
55

---

yetakchi ahamiyatga ega b o ‘lgan. Diniy inshootlardan «M enshikov ninorgv 
(1705—1 7 0 7 ,1.Zarudniy) an’anaviy triumfal peshvosi shaklida ajralic turibvi*
M e’m orchilikda P yotr I ning (1714) poytaxtdan tashqari, Rosiyan 
boshqa shaharlarida m ahobatli qurilishlar taqiqlanganligi h aq id ag ifarrm ^
katta rol o ‘ynagan, yangi ta ’lim tizim i tasdiqlandi, xorij kitoblan tarjiO* 
qilina boshlandi.
XVII 
asrning oxirida Rossiyaga qal’aning bastionli tizim i kir.b k e |^ . 
1703-yilda S ankt-P eterburgda, Neva sohilida yangi poytaxt P etro p av lo \,l, 
q al’asi bilan kem asozlik qurilishi boshlandi.
Yangi po ytaxt qurilishi Yozgi Pyotr tosh saroyid an (1708— 17 lj, 
A .Shlyuter, N .M ikett, M .Zem sov) boshlandi. Petropavlovsk q al’asida 
nefli, bazilika tarxli, tabaqali qo‘ng‘iroqxonasi bor ibodatxona ( 1 7 1 ^
1733, D.Trezini) tiklandi. Pyotming shahardan tashqarida qurilgan sarovkyn 
yangi turdagi m ajm ualari, bino va bog'lar tarxlari sim m etriyali b o ‘lg;^n 
Petergofdagi bog‘ va saroyi (1714—1728, M.Zemsov, A .Leblon va b o s h t ^
lar) kompozitsiyasi faw oralar, grotlar (dengiz qirg‘og‘idagi tik qoyali g‘c i r) 
pavilonlar dengizga q arab pasaytirilgan terrasa tizim ida yechilgan.
1716-yil Peterburgning bosh-tarxini ishlab chiqarish boshlandi. A d m ira j. 
teystvo qismi uch o ‘qli kompozitsiyali tarxining Neva xiyoboni u n in g aso^y 
nuqtasi b o ‘lgan. Uch o ‘qli yo‘l Admiralteystvoga kelib to 'q n a sh g a n . Pyotr 
davri binolari uchun burchaklar rustovkalari, pilyastralari, filyonkalar, 
derazalar hoshiyasi, nalichniklari fransuz klassitsizmi nafasi s e z ilm o q d a .
Pyotr davri rus m e ’m orchiligida keskin burilish bosqichi hisoblanaali. 
Bu davr m e’morchiligi u ch u n asosiy imoratlar turlari: jam oa binolari., shahiar 
va shahar cheti b o g ii saroylar m ajmuasi b o ‘lib qoldi.