M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

2.4. FEODALIZM DAVRI M E ’M O RC H ILIG I
Vizantiya m e’morchiligi. 
Feodalizm davri ulkan davrni qam rab olgan 
(VI—XIX asr). U ning boshlanishi 395-yil, Rim imperiyasiga tegishli g'arbiy 
va sharqiy b o ‘limi — V izantiya deb nom olgan.
V izantiya m e’m orchiligi xristian falsafasi ta ’siri oqibatida va a n ’anaviy 
antik m e ’m orchiligi asosida rivojlangan. V izantiyada saroylar, akviduklar, 
term olar, lekin asosiy binolar turid an cherkovlar b o ‘lgan. Asosiy qurilish 
ashyosi hisoblangan p lin f kvadrat yoki t o ‘g‘riburchakli yaxshilab pishirilgan 
4—5 sm qalinlikdagi g ‘isht b o ‘lgan. T arzlar suvalmagan, g ‘isht ohakli qorish- 
m a bilan terilgan. V—VI asrlarda krestsim on gum bazli ehrom turi bazilika 
va m arkazlashgan ehrom asosida shakllangan. Krestsim on gum bazli ehrom- 
da turgan to 'r tta tay an ch n i ko ‘targan tirgakli ravoqlar parus va 
g u m b a z n i 
tirab turgan, ravoqlarga t o ‘rt tom o n d an silindrli toqlar qo'shilib mustahkam 
tayanchni t a ’m inlagan.
K o‘pgina e ’tiborli krestsim on gum bazli yodgorlik — Konstantinopol- 
dagi M uqaddas Sofiya ibodatxonasi (532—537-yil, Anfim iy va Isidor, 
20- 
rasm )dir. U ning balandligi 60 m ga yaqin, gum bazning diam etri 33 m 
G um baz asosi aylanasiga derazalarni kesib o ‘tgan va to ‘rtta ravoqqa 
tayanib
turibdi, burchaklarda uchburchakli nim aylana shakldagi konstruksiya parus 
deb ataladi. S harq va g ‘arbdan gum bazga ikkita anch a kichkina b o ‘lgaH 
nim -gum b azlar yondoshgan b o iib , zal oxirida yakunlanadi.
K restsim on gum bazli tizim sharqiy xristian m am lakatlari diniy m e’m or' 
chiligiga m ustahkam kirib keldi, bu keyingi davr m e’morchiligiga o ‘z ta ’sirini 
o 'tkazdi.
34

---

20-a rasm.
K onstantinopoldagi M uqaddas Sofiya sobori interyeri 
(IV a. Anfimiy va Isidor).