M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

Roman 
uslubi me’morchiligi. 
Harbiy Rim im periyasi m e ’m orchiligi bir 
^echa asrlar davom ida tushkunlikka uchragan va faqatgina X asrdan boshlab 
? аг^'У Yevropada shaharlar qurilishi boshlandi. U ylar va xo‘jalik qurilish- 
anda faxverkli konstruksiyalar taraqqiy etdi. 
x i - x i i asr rom an tillarda so ‘zlovchi xalqlar (Fransiya, g ‘arbiy G e r- 
П1Уа va shim oliy Italiya) aholisi hududida 
roman uslubi 
paydo bo'lgan. 
r Qadimgi Rim va V izantiya m adaniyati a n ’analariga asoslangan edi.
35

---

20-b rasm.
K onstantinopoldagi M uqaddas Sofiya sobori. (foto)
Ilk feodal ro m an shaharlarida bizgacha soborlar, qism an qasrlar va 
m inorali m udofaa devorlari yetib kelgan. R om an uslubi m e ’m orchiligig3 
turli balandlikdagi hajm lar, tayanch va ravoqlar, toshli shiftlar, nimaylana 
arkalar bilan konstruktiv bog‘langan. R om an uslubini aniqlovchi binolar 
ikkita m in o ra li bazilikali so b o rlar, ik k ita kirish to m o n la rid a baland 
shatyorsim on (to ‘rt yoki sakkiz qirrali piram ida shaklida baland tom)- 
piram idasim on yoki konussim on to m la r b ilan berkitilgan.
36

---

Bunday soborlar tarxi lotin kresti 
klida bo'lgan. K o'ndalang cho'zil- 
asosiy nefning ko'lam i yonbosh- 
f ° i neflar ustunlar qatori bilan ajra- 
Z n
bo'lib, ular arkalarga tayangan 
“ 
~raza\i
devorni tirab turgan. M arka- 
Ziy nef silindrli ravoq bilan yopilgan, 
vonboshdagilari esa krestsim on ra ­
voqlar, ilgari qadim gi R im da q o 'lla- 
nib, yetti asr osha Fransiyada qayta 
tiklandi. K restsim on ravoq ikkita 
kesishgan o ‘zaro perp en d ik u lar si­
lindrli ravoqlardan tashkil bo'lgan va 
u to‘rt tirgakka tayangan. Eshik va 
derazalar tepasi nim aylana ravoqlar 
bilan tugatilgan. Ibodatxonalar kirish 
qismi qator m u n taza m kam aygan 
ravoqlar shaklida terilgan b o iib , de- 
vorga biriktirilgan ustunlarga tay an ­
gan - perspektivali portal deb nom olgan.
Roman uslubiga oid b o 'lg an boshqa m e ’m oriy uslub, feodallarning 
shahar cheti qasrlari, q o ‘rg‘onga o ‘xshatib qurilgan. U lar tosh devorlar 
bilan o ‘ralgan m udofaa inshootlari hisoblangan. Q asrlar tarxi va konstruk- 
siyalari Yaqin S harqning krestli yurishi paytida singdirilgan q o ‘rg‘on shakli 
qurilishida foydalanilgan. Bizgacha ro m an ch a qasrlar faqatgina qism an 
yetib kelgan (21-rasm ).
Fransiya va G erm aniya rom an m e’m orchiligi uchun m ahobatlilik, jiddiy 
va lxcham shakli Italiya uchun esa k o ‘fkam k o ‘pqavatli m arm ar ayvonlar
21-rasm.
Feodal qasri (Fransiya. 
X I—X III asr).
22-rasm.
Pizadagi Soborli maydon (X I—X III asr). 
37

---

• 
щ
xos. M asalan, Pizadagi soborli bosh m aydon (1063—1 118-yillar), bapf I
riyali (1153) va m ashhur «qulayotgan minora» (1174) plastik ishlov b e ri]^ ' 
rom an arkadalariga xos ochiq yoki berk nim aylana tarzlari yaxlitligj 
ajralgan (22-rasm ). S obor tarxi c h o ‘zilgan lotin kresti shakliga ega: ascr 
hajm besh nefli, eni uch nefli transept. Asosiy hajm —xristian ehro m inf 
ko ‘ndalang qismi — neflarga arkalar bilan ajratilgan.
Pizali m inora arkaturali galereyalar bilan o ‘ralgan. Qurilish paytinj 
o ‘zida yer qatlam i tu rlich a c h o ‘kishi natijasida qiyalik paydo b o ‘ldi. 
8