M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

89

---

(,7-rasm.
Y o ru g 'lik -so y alar.
Interyerdagi yorug'lik m u H 'm aham iyatga ega. Aniq am aliy maqsaddan 
tashqari, bu yerda ycrugMik badiiy ifodalanishning kuchli vositasi sifatida 
ham qo'llanilishi m um kin (68-rasm ).
M e’m orchilikda sjn’i y \oru g ‘lik ham k atta aham iyatga ega. 
Qorong'ilik 
tushishi bilan u m e’m orchil'k bilan aloqaga kirishadi: chiroqlar, fonarlar, 
lam palar, projektorla-yoqilib, k o ‘chalar, b inolar, d o ‘kon vitrinalari yoriti- 
ladi; nurli reklamala: рогИ У ^- ^ ir P aytning o ‘zida su n ’iy yorug'likning 
funksional vazifalariniyechphda badiiy va bezakli effektlam i yaratish 
uchun 
m e’m oriy k o ‘Iam hamda alflhida bino yoki inshootlarning m a ’lum
tomon- 
larini ajratish uchun keng q j‘llanadi. Bu m a ’noda 
«yorug'lik 
m e’morchili- 
gi» 
atam asi qollaniladi.
Interyem ing 
s u n ’iy y o ritH ish in i 
tashkil etishning ajralm as estetik 
vazifa- 
laridan inshootning 
sp e tsifiia sig a
javob beruvchi qulay sharoitlarni 
yaratish 
zarurati hisoblanadi.
Rang 
funksiyasi me’m or«hilik kom pozitsiyasida turlich a bo'ladi. Rang 
yordam ida inshootning t e k t 'n ‘k tizim ini nam o y o n etish, plastikani 
ajratib.
q o 'sh im c h a ritm lam i y a ra ts h , bezak aksentlarini kiritish m um kin 
( $ '
rasm ). Rangning q o ‘l!anilisi> shakI em otsionallig ini qabul qilishni 
ancha
90

---

68-rasm.
In tery e r y o ru g iik -s o y alari.
kuchaytiradi. Shim oliy davlatlarda ku n lar bulutli b o lg a n d a , binolarning 
rangini kontrastli, m usaffo jiloli; jan u b d a esa aksincha, ko ‘prangli va ancha 
bosiq gam m alar qoMlanishi o ‘rinli. A m m o bu tu sh u n ch a m u tio q emas. 
Me'morchilik tarixida teskari m isollar ham uchrab turadi.
Rang m e’m orchilikda m u h im aham iyatga ega, b u n d a kontrast ranglar 
qizil va oq, sariq h am d a oq ranglar birikm asi kom pozitsion fikrni binoning 
tektonik tizim ini ochib beradi, yorqin yodda qoladigan obrazlarni yaratadi, 
ularning em otsional ifodasini kuchaytiradi.
Tektonika m asalalari bilan ch am barchas bog‘liq qurilish ashyolarining 
faktura va teksturalari t a ’rifi o ‘z ichiga boy im koniyatlarni olgan.
Me’m orchilikda ko ‘pin ch a turli ashyolarni (tosh va yog'och, beton 
hamda oyna va hokazo) k ontrastda ishlatish uslubini, shuningdek bitta 
ashyoning xilm a-xil fakturalari 
(dag'al ishlangan va tekislangan, 
sirlangan tosh) q o ila n ila d i. Z a- 
monaviy qurilish ashyolarning 
xilma-xilligi turli betonlar, m e­
tall va ularning eritm alari, kera- 
mika, plastiklar, o ynalar m e ’­
morchilik rivojiga eng kuchli ta ’- 
sir ko'rsatishi lozim (75-rasm ga 
Qarang).
M e’m oriy asarning k o m p o ­
zitsion yaxlitligini yaratishda te- 
69-rasm.
Toshkent. Zayniddin bobo jo m e masjidi.
91

---

И
*
*
*
*
-
gishli badiiy vositalardan: m e ’morchilikda 
m ahobatli, naqqoshlik bezagi va amaliy 
san’atlar qo'llanishi, xususan haykaltarosh­
lik ham da rangtasvir m e ’m orchilik bilan 
uyg'unlikda yaratilgan «san’at sintezini» 
keltirib chiqardi. (70—71-rasm .)