M a t e m a t I k a



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/15
Sana03.01.2020
Hajmi1,58 Mb.
#31892
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15
Bog'liq
matematika


Savollar: 

1. Haqiqiy sonlarning yig`indisi qanday topiladi? Yig‘indisining

 Q

anday xossalari bor? 



2. Haqiqiy sonlar ko‘paytmasi ta’rifini ayting. Ko‘paytma xossalarini ayting va asoslang. 

3. Haqiqiy sonlar ayirmasi qanday topiladi? 

4. Haqiqiy sonlar bo`linmasini topish qoidasini ayting. 

Misollar. 

1 – misol. 3,678624. . . va 0,786422 . . . sonlarning yig`indisini 0,001 gacha aniq likda toping. 

Yechish. 

n

n

n

n

y

x

z

y

x

ra

ko

rifga

ta

y

x

y

x

z

z

y

x

n















`



'

8

,



0

6

,



3

1

4



5

3

;



1

4

0



3

0

3



0

1

1



0

0

0



0

 

 

52 


465

,

4



:

4652


,

4

4652



,

4

7865



,

0

7864



,

0

6787



,

3

6786



,

3

4



)

5

466



,

4

464



,

4

787



,

0

679



,

3

786



,

0

678



,

3

787



,

0

786



,

0

3



)

4

679



,

3

;



678

,

3



47

,

4



45

,

4



79

,

0



68

,

3



78

,

0



67

,

3



79

,

0



78

,

0



2

)

3



68

,

3



67

,

3



5

,

4



3

,

4



7

,

3



8

,

0



7

,

0



6

,

3



7

,

3



7

,

0



1

)

2



4

4

4



4

3

3



3

3

2



2

2

2



1

































z

Demak

z

y

y

x

x

n

z

z

y

y

n

x

x

z

z

y

y

n

x

x

z

z

x

y

n

 

 



2 – misol. х=1,42303. . . va u=1,63424 . . . bo`lsa, ko`paytmaning to`rtta o`nli ishorasi topilsin. 

Yechish. Ta’rifga ko`ra  

3256


,

2

3256



,

2

3256



,

2

3256358



,

2

63425



,

1

42306



,

1

)



2

3256052


,

2

63424



,

1

42305



,

1

5



325

,

2



325

,

2



3257723

,

2



6343

,

1



4231

,

1



)

1

3254666



,

2

6342



,

1

4230



,

1

4



5

5

5



5

























z

Demak

z

y

x

y

x

n

z

y

x

y

x

n

y

x

z

y

x

n

n

n

n

n

n

n

n

 

3  –  misol.  х=4,432412.  .  .  va  u=3,324539  .  .  .  bo`lsa,  ayirmaning  birinchi  uchta  o`nli  ishorasini 

toping. 

Yechish. Ta’rifga ko`ra  


 

53 


.

107


,

1

107



,

1

107



,

1

10789



,

1

32453



,

3

43242



,

4

10787



,

1

32454



,

3

43241



,

4

5



10

,

1



10

,

1



1080

,

1



3245

,

3



4325

,

4



1078

,

1



3246

,

3



4324

,

4



4

1

,



1

1

,



1

109


,

1

107



,

1

109



,

1

324



,

3

433



,

4

107



,

1

325



,

3

432



,

4

3



5

5

5



5

4

4



4

4

1



1

1

1





































z

Demak

z

y

x

y

x

n

z

y

x

y

x

n

z

z

y

x

y

x

n

y

x

z

y

x

n

n

n

n

 

 



4 – misol. х=4,532. . . va u=2,147 . . . bo`lsa, bo`linmani 3 ta o`nli ishorasi topilsin. 

Yechish. Ta’rifga ko`ra  

.

110



,

2

110



,

2

110



,

2

1103351



,

2

148



,

2

:



533

,

4



:

1108523


,

2

147



,

2

:



532

,

4



:

3

11



,

2

11



,

2

1116279



,

2

1214953



,

2

15



,

2

:



54

,

4



:

1168224


,

2

1069767



,

2

14



,

2

:



53

,

4



:

2

:



:

3

3



3

3

2



2

2

2



















z



Demak

z

y

x

y

x

n

z

y

x

y

x

n

y

x

z

y

x

n

n

n

n

 

 



Mustaqil yechish uchun misollar. 

I. 


Berilgan sonlarning yig`indisi va ayirmasini 0,001 gacha aniqliqda toping? 

.

.



.

.

.



257139

,

1



.

.

.



182115

,

4



)

10

.



.

.

.



342548

,

3



.

.

.



.

244563


,

5

)



9

.

.



.

.

324165



,

5

.



.

.

.



546587

,

7



)

8

.



.

.

.



475134

,

2



.

.

.



685427

,

3



)

7

.



.

.

.



213548

,

1



.

.

.



.

354324


,

3

)



6

.

.



.

.

784047



,

0

.



.

.

.



345603

,

2



)

5

.



.

.

.



432465

,

2



.

.

.



254132

,

5



)

4

.



.

.

.



428945

,

2



.

.

.



325147

,

12



)

3

.



.

.

.



.

.

.



235447

,

1



.

.

.



.

174135


,

2

)



2

.

.



.

.

.



132137

,

2



.

.

.



.

234561


,

4

)



1















y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

 

 



II. 

Berilgan sonlarning ko`paytmasini va bo`linmasini 0,001 gacha aniq likda toping. 

 


 

54 


.

.

.



.

.

37568



,

2

.



.

.

15234



,

6

)



10

.

.



.

.

03435



,

1

.



.

.

.



15374

,

2



)

9

.



.

.

.



83544

,

0



.

.

.



.

25467


,

3

)



8

.

.



.

.

34267



,

2

.



.

.

13425



,

5

)



7

.

.



.

.

12524



,

1

.



.

.

.



84359

,

2



)

6

.



.

.

.



03241

,

4



.

.

.



.

17823


,

4

)



5

.

.



.

.

12328



,

1

.



.

.

84351



,

2

)



4

.

.



.

.

42114



,

1

.



.

.

12431



,

3

)



3

.

.



.

.

..



25643

,

0



.

.

.



.

46542


,

2

)



2

.

.



.

.

36424



,

1

.



.

.

.



34324

,

1



)

1

















y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

y

va

x

 

 



 

Mavzu: Sonlarni yaxlitlash va taqribiy sonlar ustida amallar. 

REJA: 

1. Taqribiy son tushunchasi. 

2. Yaxlitlash. 

3. Tavqribiy sonning yuqori va quyi chegarasi. 

4. Absolyut va nisbiy xato. 

5. Ishonchli raqamlar. 

6. Qiymatli raqamlar. 

7. Arifmetik amallarning xato liklari.  



Taqribiy sonlarni qanday ish bajarganda uchratishimiz mumkin? 

1. Taqribiy sonlar: 

a) texnik o‘lchash natijasida; 

b) jadvallardan (kvadratlar, logarifmlar,...) foydalanishda; 

v) ildizlar chiqarishda; 

g) sonlarni yaxlitlashda; 

va hokazo kabi hollarda hosil bo‘ladi. 

2. Agar sonimizda raqamlar keragidan ortiq bo‘lsa, u holda son yaxlitlanadi. 

Masalan. 475427

475000 (kami bilan) 475827



476000 (ortig‘i bilan) 

Ba’zi hollarda kami bilan ham, ortig‘i bilan ham yaxlitlash mumkin.  

3,l<




<3,2  

3,14<




<3,15  

3,141<




<3,142  

3. Agar x soni a

1

 

va a



2

 qiymatlari orasidagi qiymat bo‘lsa, ya’ni a

1

<x< a

2

, y holda 



a

1

 - quyi chegara q.ch.  



a

2

 



-

 

yuqori chegara yu.ch.  



a

1

=q.ch. x, a



2

=yu.ch. x 

q.ch.x

Bulardan: 

q.ch.(x+y)= q.ch.x+ q.ch.y   

q.ch.(x-y)= q.ch.x- yu.ch.y 

yu.ch.(x+y)= yu.ch.x+ yu.ch.

 

yu.ch.(x-y)= yu.ch.x+ q.ch.y 

q.ch.(x



y)= q.ch.x

 q.ch.



yu.ch.(x



y)= yu.ch.x

 yu.ch.



q.ch.

y

ch

yu

x

ch

q

y

x

.

.



.

.











 

yu.ch.


y

ch

q

x

ch

yu

y

x

.

.



.

.











 

 

55 


 

Chegaralar usuli bilan hisoblash x

2

.

.



.

.

x



ch

yu

x

ch

q



 formulasi bilan amalga oshiriladi. 

4. 1) Agar a soni x -ning taqribiy qiymati bo‘lsa, u holda |x – a|= 



absolyut xato lik deyiladi.  

 x – a=



a =>x = a±





a. 

2) 




a



a

 nisbiy xato lik deyiladi va 8(a) = - kabi belgilanadi, 



a

x

a

a

a

а







 



%,

100



*

)

(



 

5. Agar absolyut xato lik oxirgi razryad birligini yarmidan ortiq bo‘lmasa, u holda taqribiy sonning 



hamma raqamlari ishonchli. 

Masalan, 1) 

005

,

0



;

078


,

0

05



,

0

;



4

,

13



5

,

0



;

138


5

,

0



;

5

,



2

4

4



3

3

2



2

1

1











a

a

a

a

a

a

a

a

 

2) a=2,537; 



005

,

0





a

bunda birinchi 2 ta raqam ishonchli, qolganlari shubhali. 

6. Sonning oxiri va boshidagi noldan tashqari barcha raqamlari qiymatli raqam deyiladi. Nolь son 

yozuvi oxirida qiymatli hisoblanadi, agar u ishonchli bo‘lsa. 

250 - hammasi qiymatli. 

500



536, bunda nollar qiymatli emas. 



7. a) Yig‘indining xatosi. 

),

(



)

(

.



)

(

a



b

a

b

a

b

а







agar 



),

(

)



(

b

a



 bo‘lsa. 

b) 

b

a

b

a





)

(



 

b

a

b

a

b

a





)

(



 

v) 



a

b

b

a

b

a





)

*

(



 

)

(



)

(

)



*

(

a



b

b

a





 

g) 


2

)

(



b

a

b

b

a

b

a





 

)

(



)

(

)



(

b

a

b

a





 


Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish