M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Suvning xlorli ohakka bo‘lgan talabini topish.

Suvda qolgan xlor miqdorini hisoblash.

Suvni ortiqcha xlordan xoli qilish uchun pistako‘mirdan o‘tkazish (suzish) yoki suvga taxminan har bir gramm qoldiq xlor miqdoriga 3,5 g natriy giposulfit qo‘shish.

Xlorli ohak tarkibidagi faol xlor miqdori quyidagicha aniq- lanadi: shisha (kolba) idishga 100 ml distillangan suv, 10 tomchi 1% li xlorli ohak eritmasi, 1 ml HC1 (1:5), 20—30 dona KJ kristali va 1 ml kraxmal eritmasi solinadi.
Suyuqlik aralashtirilib, 0,7% li natriy giposulfit eritmasidan rang yo‘qolguncha tomchilanadi. Xlorli ohakdagi aktiv xlorning miqdori tomchilashga ketgan natriy giposulfit miqdori bilan hisoblanadi.
Suvni xlorlash vaqtida kerakli eritmalar, idishlar bo‘lmasa, suv oddiy usul bilan tozalanishi mumkin: dekcha yoki mis idishga 3—4 choyqoshiq quruq xlorli ohakdan solinadi, unga suv qo‘shib eritiladi va hajmi to‘ldiriladi, bu holda taxminan 1 % xlorli ohak eritmasi hosil bo‘ladi.
Suvni zararsizlantirish uchun 3 ta chelakda suv olinadi.

1. 
   chelakka 1 choyqoshiq, 2-chelakka 2 choyqoshiq, 3-chelakka
   

3. 
   choyqoshiq eritmadan solib, uni aralashtirib, 30 daqiqaga qoldiriladi. So‘ngra xlorli ohakning suvdagi hidiga nisbatan suvni tozalashga mo‘ljallangan xlor miqdori aniqlanadi va hi- soblanadi.
   

Suvni harbiy qismlarda yakka tartibda zararsizlantirishda quyidagi tabletkalardan foydalaniladi:

1. 
   Pantotsid — (C7H5CI2O4) — 1 tabletkadagi miqdori 3 mg.
   

Bitta tabletka 700 ml suvga mo‘ljallangan. Zararsizlantirish muddati 30—45 daqiqa. Pantotsid talab darajasida saqlanmasa, uning tarkibidagi faol xlorning miqdori pasayib ketadi, shuning uchun uni tarqatishdan oldin tarkibidagi faol xlor miqdori aniqlanishi lozim.
Buning uchun bir dona tabletka maydalab, 100 ml distillan­gan yoki qaynatilgan suvda eritiladi, unga 1 ml HC1 (1:5), 20—30 ta kJ bo‘lakchalaridan va 1 ml ohak eritmasi solinadi. Hosil bo‘lgan ko‘k tusli eritmaga 0,7 % li natriy giposulfit eritmasidan rangi oqarguncha tomchilanadi. 1 tomchi natriy giposulfit eritmasi 0,004 mg miqdordagi faol xlorga teng (2-jadval).