M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

nalaridagi amaliy mashg‘ulotlarni esa ertalabki o‘qishda 3—4-darslarda, peshingilarda esa 1—2-darslarda o‘tkazish kerak.
Jismoniy tarbiya darsidan keyin kislorod iste’moli tinch turgan mahaldagidan ko‘ra 7 baravar ortadi. Lekin mehnat talab etiladigan keyingi mashg‘ulotlar unumli bo‘lishi uchun o‘quvchi organizmini tinchlantirish maqsadida kislorod iste’molini tax- minan 4,5 baravar kamaytirish kerak. Buning uchun kamida 15—20 daqiqa vaqt kerak bo‘ladi.
Darslar o‘rtasidagi tanaffuslar o‘quv kuni davomida o‘quv- chilarning dam olishlari uchun mo‘ljallangan.
O‘n daqiqali tanaffus darsdan keyingi charchoqni bosa olishi ko‘p yillik kuzatuvlarda tajriba yo‘li bilan aniqlangan, 2-yoki 3-darsdan keyingi katta tanaffus 30 daqiqa davom etishi kerak. Mahalliy sharoitlarga qarab, 2 va 3- darslardan davom etadigan ikkita katta tanaffus bo‘lishi mumkin.
O‘quv mashg‘ulotlarini uyda tashkil etishga qo‘yiladigan asosiy gigiyena talablaridan biri — bu mashg‘ulotlarning kundalik muddatiga rioya qilishdir. Maxsus tekshirishlar shuni ko‘r- satadiki, uy vazifalari 1-sinfda 30—40 minut, 2-sinfda 1 soat, 3—4-sinflarda 1,5 soat, 5—6-sinflarda 2 soat, 7—8-sinflarda 2,5 soat, 9—11-sinflarda ko‘pi bilan 3 soat davom etishi mumkin.
Imtihon davrida o‘quvchining kun tartibi. O‘quv yili davomida o‘quvchi ma’lum kun tartibiga moslashadi, shuning uchun ham imtihon davrida kun tartibi ilgarigidek qolaverishi lozim, ya’ni o‘quvchining dars tayyorlash (aqliy mehnat bajarish)ga sarfla- nadigan vaqti ko‘paymasligi, jismoniy tarbiya bilan shug‘ul- lanishi, uxlashi aslo kamaymasligi kerak.
Har bir imtihonga tayyorlanish uchun kamida 3—4 kun vaqt berilishi kerak. Imtihon vaqtida begona kishilarning ishtirok etishi, savol berishi mumkin emas, chunki o‘quvchi hayajonlanib, bilgan narsalarini unutib qo‘yishi mumkin.
Sinfdan va maktabdan tashqari ishlar gigiyenasi. Sinfdan tashqari ishlarga jismoniy tarbiya va sport seksiyalarida, fan va havaskorlik to‘garaklarida qatnashish kiradi. Har bir o‘quvchi faqat bitta to‘garakda qatnashishi mumkin. Agar o‘quvchi xohishi bilan ikkita to‘garakda qatnashmoqchi bo‘lsa, bittasi, albatta, sport yoki havaskorlik to‘garagi bo‘lishi kerak, aks holda u char- chaydi va salomatligi zaiflashadi. To‘garak mashg‘uloti uchun o‘quvchi haftada 2—4 soat vaqt sarflashi mumkin. Har bir mashg‘ulot vaqti 50—60 daqiqadan oshmasligi kerak.




Maktabdan tashqari ishlarga ijodkorlar uyi, bolalar klublari, ekskursiya va turistik bazalar yoki texniklar, tabiatshunoslar stansiyalari va bolalar teatrlariga qatnashish kabilar kiradi.

5.