M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Kasbiy zararlarni 3 guruhga bo‘lish mumkin:

1. 
   Mehnatni noto‘g‘ri tashkil qilishga aloqador zararlar:
   

• 
  asab sistemasining ortiqcha zo‘riqishi;
  
• 
  tananing uzoq vaqtgacha bir vaziyatda bo‘lishi;
  
• 
  harakat apparatlari va ayrim sezgi a’zolari (ko‘rish, eshi- tish) ning ortiqcha zo‘riqishi;
  
• 
  noto‘g‘ri mehnat tartibi.
  

2. 
   Ishlab chiqarish jarayoniga aloqador zararlar:
   

• 
  fizik omillar (noqulay mikroiqlim, atmosfera bosimining o‘zgarishlari va b.);
  
• 
  kimyoviy va fizik-kimyoviy omillar (gazlar, chang, bug‘lar);
  
• 
  biologik omillar (mikroorganizmlar, gijjalarning tuxumlari va b.);
  
• 
  radiologik omillar va hokazo.
  

3. 
   Mehnat sharoitiga aloqador zararlar. Bunga havo alma- shinishi, ventilatsiya, yoritilishi, maydon sathi, kubatura va boshqalarning yetarli bo‘lmasligi kiradi.
   

Ishchilar organizmiga kasb omillarining ta’siri natijasida kasbga aloqador kasalliklar rivojlanishi mumkin. Bu kasalliklar organizmda o‘ziga xos og‘ir o‘zgarishlar paydo qilib, ular meh­nat qobiliyatini yo‘qotish oqibatida o‘limga olib borishi mumkin.
Benzol bilan surunkali zaharlanishda qon hosil qilish a’zolari zararlanishi, tebratuvchi (vibro) asboblar bilan ishlaganda vib- ratsion kasallik, shaxtyorlarda o‘pkada erkin kremniy (II) oksid changi to‘planishi natijasida silikoz paydo bo‘lishi shunday kasal- liklarga misol bo‘ladi.
Uzoq yillar davomida tik turib ishlash oqibatida, chunonchi, to‘qimachilik dastgohi oldida, oyoq venasining kengayishi ham kasb kasalligiga kiradi.
Ba’zan, kasb omillari kasallik paydo qilmasa ham, orga­nizmning immun-biologik xususiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, tashqi muhit ta’siriga chidamsiz qilib qo‘yadi.
Masalan, revmatizm, poliartritlar baliqchilarda va shaxtyor­larda ko‘p uchraydi va hokazo. Kasbga aloqador salbiy omillarni bilish kasb kasalliklarining oldini olish uchun chora-tadbirlar qo‘llash imkonini beradi.

1.