“ЛУҒати салос” асарида синоним сўзларнинг қЎлланилиши

“яъни” боғловчиси ёрдамида изоҳланган.
Адис – ясмуқ – насаку маржамакдур,
Чу мажжа – мош, яъни мардамакдур.
Дегил ар-руҳ, яъни жон, эй дўст,
Арақ – хўй – тер дахи жилд ул тери, пўст.
“Яъни” боғловчиси XIII – XIV асрларда араб тилидан кириб ўзлашган бўлиб, аниқлов-изоҳлов муносабатини ифодалайди.¹ Мисол: Қўлингдаги недур? Жавоб бердиким: орзу шир, яъни ун ва сут (РС, 213 ^а). Бу боғловчи ҳозирги ўзбек адабий тилида ҳам фаол қўлланади.²

Хуллас, “Луғати салос”ни илмий жиҳатдан мукаммал, бадиий томондан юксак уч тилли уржуза идеографик луғати десак, муболаға қилмаган бўламиз.

Асар XIXаср охири – XX аср бошларидаги ўзбек адабий тили тарихини, унинг грамматик, лексик ва бошқа хусусиятларини, ўша давр туркий тилларининг ўзига хос томонларини ўрганишда муҳим ва қимматли манба ҳисобланади.
Бундан ташқари, асарни ўқиган киши унинг муаллифи ўз даврида араб, форс ва турк тилларини мукаммал билган тилшунос, моҳир педагоггина бўлиб қолмай, балки аруз вазнида шеър битишни пухта эгаллаган шоир, адабиётшунос эканлигига ҳам ишонч ҳосил қилади. Бинобарин, “Луғати салос”ни ҳам адабиётшунослик, ҳам тилшунослик нуқтаи назаридан тадқиқ этиш биз филологлар олдида турган муҳим вазифалардан биридир.

1 Матғозиев А. “Яъни” боғловчиси . Совет мактаби. 1966. № 2. 24-26–бетлар.

2 Ўзбек тили грамматикаси. Морфология. 1 том. Тошкент: Фан, 1975. 572-573-бетлар.