Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

 
Пул агрегатлари
. Пул операцияларининг асосий 
кўпчилик қисми нақд пулсиз, чеклар ва унга ёки иқтисодлар 
бўйича амалга оширилади. Шу сабабли муомалада бўлган пул 
даражасини ҳисоблаш учун М
1
…М
н
пул агрегатлари ёки 
таркибий қисми тушунчасидан фойдаланилади. Бизнинг 
республикамизда умумий пул миқдори қуйидаги (таркиблар) 

---

- 291 - 
асосида ҳисобланади: М
о
–нарх пуллар; М
1
= М
о
+ тегишли 
ҳисоб 
варакаларидаги 
пул 
қолдиқларидан 
маҳаллий 
бюджетлар маблағларидан бюджет, жамоат ва бошқа 
ташкилотлар маблағлари; М
2
= М
1
+ халқ (жамғарма) 
банкларидаги муддатда омонатлар; М
3
= М
2
+ чиқарилаётган 
сертификатлар + аниқ мақсадли заем облигациялар + давлат 
заем облигациялари +хазина мажбуриятлари барча пул 
агрегатлари йиғиндиси ялпи пул массаси ёки пул ялпи 
таклифи дейилади. Пулнинг таркибий –қисмларида нақд 
пуллар –металл ва қоғоз пуллардан иборат бўлади. Нақд 
пуллар бозор иқтисодиётида ривожланаётган мамлакатларда 
умумий пул массасининг 5-7 фоизни, бозор иқтисодиётига 
ўтаётган мустақил ҳамдўстлик давлатлари (Шу жумладан 
Ўзюёкистон)да 30 –35% ни ташкил қилади. 
Пул базаси (негизи) 
— муомиладаги нақд пул миқдори. 
Унга корхоналар кассаларидаги ва миллий банклардаги 
тижорат банклар резервлари ҳам киради, ундан кредит 
берилмайди. 
Пул босиб чиқаришдаги келадиган давлат даромади - 
давлат буджетига тушадиган соф тушумлар. Улар қўшимча 
пулларни 
муомилага 
киритилишида 
юзага 
келади. 
Гиперинфлация 
даврларида 
пул 
эмиссияларини 
жадаллаштирилиши натижаси давлатни ялпи миллий 
маҳсулотини 12% ҳажмига тўғри келади.