Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Солиқ қарзини тўлашни кечиктириш
– солиқ 
суммасини бўлиб - бўлиб тўлаш вақтинчалик молиявий 
қийинчиликка эга бўлган корхоналарга давлат томонидан 
ёрдам кўрсатиш мақсадида тўлаш муддатини солиқ тўловчи 
қарз суммасини бир йўла ёки босқичма - босқич тўлаган ҳолда 
кейинроқ муддатга кўчиришдан иборатдир. 
Солиқ манбаи
– бу субъектнинг даромадидир. Баъзи 
солиқларда даромад ва фойда ҳам солиқ объекти, ҳам солиқ 
манбаи бўлади. Лекин бошқа солиқларда объектлар ҳар хил, 
манба эса – даромад бўлади. Солиқларнинг шундай қонуни 
борки, улар ҳеч қачон манба миқдоридан (объектдан) ортиб 
келмаслиги лозим. Акс ҳолда манба йўқолади. Тарихда бунга 
мисоллар бор. Мустабид советлар даврида (1962 й) 
ҳайвонларга пул солиғи чиққан эди. Бу солиқ объектдан катта 
бўлганлигидан моллар боши кескин камайиб кетди, 
чорвачилик ҳароб бўлди. Ҳар қандай тўғри солиқ оқибат 
натижада даромаддан олинади. 
Солиқ объекти 
– солиқ солинадиган даромад, харажат, 
оборот ёки мулклар қийматидир. Унинг фойда, иш ҳақи, 
қўшилган қиймат, ер, иморат, жами харажат каби турлари 
мавжуд. Масалан, ҚҚСда объект ортилган маҳсулот 
(бажарилган иш ва хизматлар) оборотидир, даромад солиғида 
– даромад (фойда), мол-мулк солиғида-мулк қиймати, ер 
солиғида ер майдони ва бошқалардир.
Солиқ оғирлиги – 
солиқ тўловчининг ҳамма солиқлар ва 
тўловларни давлат фондларига тўлашдир. Мамлакат миқёсида 
солиқ оғирлиги ҳамма тўланган солиқ ва тўловларнинг 
ЯИМдаги салмоғи сифатида ифодаланади. Аммо солиқ 
оғирлиги аниқ солиқ тўловчининг олган даромадига нисбатан 
жами тўлаган солиқлари ва тўловлари салмоғидир. Бу 
масалада ҳам анчагина бахслар мавжуд. Агар солиқ тўловчи 
солиқларни тўғри тўлаган бўлса, унга солиқ оғирлиги мос 

---

- 313 - 
келади. Лекин, эгри солиқларда ҳуқуқий тўловчилари 
корхоналар ҳисоблансада, оҳир оқибатда солиқ оғирлиги 
истеъмолчи аҳоли зиммасига тушади. Бу ерда эгри солиқлар 
ҳисобига аҳолининг реал даромади камаяди. Иқтисодчилар 
солиқ оғирлигини макро ва микро даражада, соҳалар бўйича 
аниқлаш лозимлигини кўрсатиб ўтадилар. Бу муаммони ечиш 
солиқларнинг энг қийин ва энг зарур масаласини ҳал қилиш 
демакдир.