Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Shartnomaning mazmuni 
 
Shartnomaning  mazmunini  uning  bandlari  (shartlari,  rekvizitlari) 
tashkil  etadi.  Amaldagi  qonunchilikka  koʻra,  agar  taraflar  oʻrtasida 
shartnomaning  barcha  muhim  shartlari  yuzasidan  shunday  hollarda  talab 

---

293 
 
qilinadigan  shaklda  kelishuvga  erishilgan  boʻlsa,  shartnoma  tuzilgan 
hisoblanadi. 
Shartnoma  shartlari  (bandlari)  muhim,  odatdagi  va  tasodifiy 
shartlarga  boʻlinadi.  Shartnomaning  narsasi  toʻgʻrisidagi  shartlar  qonun 
hujjatlarida  bunday  turdagi  shartnomalar  uchun  muhim  yoki  zarur  deb 
hisoblangan  shartlar,  shuningdek,  taraflardan  birining  arizasiga  koʻra 
kelishib olinishi zarur boʻlgan hamma shartlar muhim shartlar hisoblanadi. 
Ba’zi  shartnomalar  uchun  xos  muhim  bandlar  qonun  bilan  belgilanadi. 
Shuningdek, muhim shartlari matnda oʻz ifodasini topishi shart. 
Odatdagi  shartlar  muayyan  majburiyatga  oid  munosabatni  tartibga 
soladigan  dispozitiv  normalar  bilan  belgilanadigan  shartlar  hisoblanadi. 
Bunday  shartlar  odatdagidek  nazarda  tutiladi.  Masalan,  mulk  ijarasi 
shartnomasida mulkni mayda (joriy) ta’mirlash shart qilib koʻrsatilsa ham, 
koʻrsatilmasa  ham  boʻladi,  chunki  bu  shart  toʻgʻrisida  qonunchilikda 
(dipozitiv  xarakterdagi)  koʻrsatma  berilgan.  Odatdagi  shartlar  matnda 
koʻrsatilishi shart emas. 
Tasodifiy  shartlar  umumiy  huquq  me’yorlari  bilan  tartibga 
solinmagan  masalalar  boʻyicha  oʻzaro  kelishuv  boʻlib  koʻriladi. 
Chunonchi, ijaraga olingan mulkni ta’mirlash muddati toʻgʻrisidagi masala 
tasodifiy  shartlardan  biri  hisoblanadi.  Bunday  shart  matnda  koʻrsatilishi 
shart. 
Shartnomada  uning  ayrim  shartlari  tegishli  turdagi  shartnomalar 
uchun  ishlab  chiqilgan  namunaviy  shartlar  bilan  belgilanishi  nazarda 
tutilishi  mumkin.  Shartnomada  namunaviy  shartlarga  havola  qilinmagan 
hollarda,  bunday  namunaviy  shartlar  taraflarning  munosabatlariga  ish 
muomalasi odatlari sifatida qoʻllaniladi (FK 359-modda). 
Ijro  etish  jarayonida  shartnomani  shartlarining  mazmuni  boʻyicha 
taraflarda  turlicha  yondashuvlar,  turlicha  talqin  qilishlar  vujudga  kelishi 
mumkin.  FKning  363-moddasida  shartnomani  sharhlash  masalalari  oʻz 
ifodasini  topgan.  Unga  asosan,  sud  shartnoma  shartlarini  sharhlashda 
undagi soʻz va iboralarning asl  ma’nosini e’tiborga oladi. Shartnomaning 
sharti  aniq  boʻlmasa,  uning  asl  ma’nosi  uni  boshqa  shartlarga  va  butun 
shartnomaning ma’nosiga taqqoslash yoʻli bilan aniqlanadi. 
Agar  yuqorida  bayon  etilgan  qoidalar  shartnomaning  mazmunini 
aniqlash  imkonini  bermasa,  taraflarning  haqiqiy  umumiy  xohish-irodasi 
shartnomaning  maqsadini  hisobga  olgan  holda  aniqlanishi  kerak.  Bunda 
barcha  tegishli  holatlar,  shu  jumladan  shartnoma  tuzish  oldidan  olib 

---

294 
 
borilgan muzokaralar va yozishmalar, taraflarning oʻzaro munosabatlarida 
qaror  topgan  amaliyot,  ish  muomalasi  odatlari,  taraflarning  keyinchalik 
oʻzlarini qanday tutganligi e’tiborga olinadi.