Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

 

---

19 
 
 5-§. “Saylov huquqi” o’quv kursining tuzilishi va mazmuni 
O’quv kursining tuzilishi uning predmetidan kelib chiqib, predmetga kiruvchi 
masalalarni  qamrab  olish  va  ular  haqida  bilimlarni  berish  asos  qilib  olinadi.  Kurs 
tuzilishining  asosiy  xususiyati  har  bir  voqеa  yoki  saylov-huquqiy  institutlar  alohida 
mavzuga  biriktirilib,  mavzular  ahamiyatiga  qarab  joylashtirilgan,  Mavzular  shunday 
joylashtirilganki  avvalgi  mavzuni  o’rganmasdan  turib  keying  mavzularni  o’rganish 
ancha  qiyin  kechadi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  avvalgi  mavzuni  o’zlashtirish, 
o’rganish, keyingi mavzularni o’zlashtirishga asos yaratadi.  
O’quv  kursi  tizimi  o’quv  kursi  haqida  ma’lumot  berishni,  “Saylov  huquqi”ni 
huquq  instituti  sifatida  o’rganishni,  saylovlarning  rivojlanish  tarixi  va  jamiyat 
hayotidagi  o’rnini  o’rganish  maqsadidan  kelib  chiqib,  shu  masalalarga  alohida 
mavzular ajratilishini nazarda tutadi. 
Shuningdek, o’quv kursi bevosita saylash bilan bog’liq bo’lmagan, lekin unga 
yaqin kategoriyalarni ham o’rganishni maqsad qilib qo’ygan. Bu esa uning tuzilishida 
o’z ifodasini topgan.  
Jumladan,  deputat  va  senatorlarni  chaqirib  olish  tartibi,  referendum  o’tkazish 
bevosita  saylovga  tegishli  emas,  lekin  bu  ikki  institutda  ham  saylov  prinsiplari, 
saylov  o’tkazish  tartiblari  mavjud.  Shuning  uchun  ularni  o’rganmaslik  “Saylov 
huquqi” haqida bilimlarni to’la bo’lmaslikka olib kelishi mumkin. Va shu tufayli bu 
masalalar xususida tegishli mavzular mavjud.  
 “Saylov  huquqi”  o’quv  kursida  uning  predmetidan  kelib  chiqib  belgilangan 
mavzular  mazmun,  maqsadiga  qarab  nazariy  va  amaliy  masalalarga  taalluqli 
mavzulardan iborat.  
Shuning  uchun  o’quv  kursini  tuzilishi  ikki  qismdan,  “Umumiy  qism”  va 
“Maxsus qism”dan iborat. 
O’quv  kursining  umumiy  qismi  nazariy  xarakterdagi  quyidagi  mavzulardan 
iborat:  
1. Saylov huquqi tushunchasi va predmeti. 
2. Saylov huquqi prinsiplari. 
3. Saylov huquqi institutining rivojlanishi  
4. Saylov tizimi: tushunchasi, tuzilishi. 
5. Saylov ishtirokchilari (sub’ektlari). 
6. Siyosiy partiyalar va Ekoharakatning saylovda ishtirok etishi. 
7. Saylov komissiyalari. 
8. Markaziy saylov komissiyasi. 
O’quv  kursining  maxsus  qismi  quyidagi  mavzulardan  iborat  bo’lib,  ular, 
asosan, saylov jarayoniga taalluqli masalalar hisoblanadi:  
1. Saylov jarayoni: uning boshlanishi. 
2. Nomzodlar ko’rsatish, ro’yхatga olish. 
3. Saylov jarayonida kuzatuvchilar, vakillar ishtiroki. 
4. Saylovoldi tashviqoti, saylovchilar ro’yxatini tuzish. 
5. Ovoz berishni tashkil etish, natijalarni aniqlash. 
6.  Takroriy  ovoz  berish.  Takroriy  saylov.  Bo’shab  qolgan  o’rinlarga  saylov 
o’tkazish. 
7. Fuqarolar yig’ini raisi (oqsoqoli) va uning maslahatchilari saylovi. 

---

20 
 
8. Deputat va senatorlarni chaqirib olish. 
9. Umumiy ovoz berish usuli sifatida referendum 
Yana  shuni  qayd  qilish  kerakki,  saylov  masalalari  haqida  o’quv  kursida  turli 
saylovlar:  Prezident  saylovi,  Qonunchilik  palatasi  deputatlari  va  mahalliy  Kengash 
deputatlari  saylovi,  alohida-alohida  mavzularda  berilmay  har  bir  mavzuda  qiyosiy 
tarzda  berilib  boradi.  Shuningdek,  o’quv  kursida  Markaziy  saylov  komissiyasining 
saylovlarni tashkil qilish va o’tkazishdagi muhim o’rni hisobga olib, alohida mavzuda 
Markaziy saylov komissiyasi haqida ma’lumotlar berildi.