Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

 
AXLOQ TUZATISH ISHLARI 
TARIQASIDAGI JAZONI IJRO 
ETISH 
 
Muddati:  
Jazosi  
Olti  oydan  uch  yilgacha  muddatga 
tayinlanadi 
shaxs  ish  haqining  o’n  foizidan  o’ttiz 
foizigacha  miqdorini  davlat  daromadi 
hisobiga 
ushlab 
qolgan 
holda 
uni 
mehnatga  majburan  jalb  qilishdan  iborat 
bo’lib,  jazo  sudning  hukmiga  muvofiq 
mahkumning  o’z  ish  joyi  yoki  mazkur  jazo 
ijrosini  nazorat  qiluvchi  organlar  belgilab 
beradigan boshqa joylarda o’taladi 

---

67 
 
Ushbu  jazo  turiga  hukm  qilinganlar  ijtimoiy  foydali  mehnatga  jalb 
qilinib, ularni tarbiyalashda mahkum jazoni o’tayotgan korxona ma’muriyati 
va mehnat jamoalari qatnashadilar.  
Bu  jazoning  g’oyat  muhim  tomoni  shundaki,  mahkum  jazoni  o’tash 
uchun  o’z  ish  joyida  qoldirilgan  bo’lsa,  kasbini  o’zgartirishga  va  yangi 
kasbni o’rganishga to’g’ri kelmaydi. Bu bilan u kasbi bilan bog’liq bo’lgan 
bilim va mahoratini esidan chiqarib qo’ymaydi, balki yanada rivojlantiradi. 
JKning  46-moddasida  “jazo  sudning  hukmiga  muvofiq  mahkumning 
o’z  ish  joyi  yoki  mazkur  jazo  ijrosini  nazorat  qiluvchi  organlar  belgilab 
beradigan boshqa joylarda o’taladi”, deb beliglangan. 
 
Mazkur  moddada  axloq  tuzatish  ishlarining  ikkita  turi,  ya’ni:  1) 
mahkumning  jazoni  o’z  ish  joyida  o’tash  turi;  2)  jazo  ijrosini  nazorat 
qiluvchi  organlar  belgilab    beradigan    boshqa  joylarda  o’tash    turi    nazarda 
tutilgan. 
 
 Jazoni  o’z  ish  joyida  o’tash  sharti  bilan  axloq  tuzatish  ishlariga  hukm 
qilingan  shaxslar  sudlangunga  qadar  ishlagan  joylarida  va  egallagan 
lavozimlarida  o’taydilar.  Bunday  shaxslarni  boshqa  ishga  yoki  lavozimga 
o’tkazish  mehnat  qonunlarida  belgilangan  umumiy  asoslarda  amalga 
oshiriladi. 
 Axloq tuzatish ishlarining nazorat qiluvchi organlar belgilab beradigan 
boshqa joylarda o’taladigan turi Respublika hududi doirasida Respublika IIV 
HOOBB  Ozodlikdan  mahrum  qilish  bilan  bog’liq  bo’lmagan  jazolarni 
ijrosini nazorat qilish boshqarmasi tomonidan belgilangan tartibda o’taladi. 
Ularni  mehnatidan  ish  joyidan  tashqari  zarurat  tug’ilganda  turar  joy 
bilan  ham  ta’minlash  imkoniyati  bor  bo’lgan  korxonalarda  shartnoma 
asosida  foydalanilishiga  yo’l  qo’yiladi.  Voyaga  yetmaganlarga  nisbatan 
axloq tuzatish ishlari o’z ish joyida, aybdor hech  qayerda  ishlamasa, ushbu 
jazo  ijrosini  nazorat  qiluvchi  organlar  belgilab  beradigan,  ammo  o’zi 
yashaydigan hududdagi boshqa joylarda o’taladi. 
 Axloq  tuzatish  ishlarini  ijro  etuvchi  organlarning  faoliyati  qonunlarga 
qat’iy rioya qilishga asoslanadi. 
Bu  organlarning  mansabdor  shaxslari  ushbu  organlar  faoliyatida 
qonunlarga qat’iy rioya qilinishi uchun mas’ul hisoblanadilar. 
Ijro  etilishi  lozim  bo’lgan  axloq  tuzatish  ishlariga  jalb  qilish  haqidagi 
sud  hukmlari  (ajrimlari)  (ijroga  kelgan  kundan  boshlab)  10  kunlik 
muddatdan kechikmasdan ijro qilinadi. 

---

68 
 
Sud  hukmining  nusxasi  va  hukmni  ijro  etish  haqidagi  sudning 
farmoyishi  axloq  tuzatish  ishlariga  hukm  qilinib,  jazoni  o’tash  uchun  asos 
mavjudligini tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi. 
Ijroga kelgan hujjatlar shahar yoki tuman IIB ning kiruv-qayd jurnalida 
kelgan kunining o’zida ro’yxatdan o’tkaziladi va IIB rahbarining ko’rsatmasi 
bilan jazoni ijro etish inspeksiyasi xodimiga beriladi. Inspeksiyaning xodimi 
tomonidan shu kunning o’zida maxsus tikilgan, raqamlangan va muhrlangan 
hisob jurnalida qayd etiladi. 
Sud  hukmi  (ajrimi)da,  uning  ijrosi  uchun  to’sqinlik  qiluvchi 
tushunmovchiliklar  bo’lsa,  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  uch  kunlik  muddat 
ichida  hukm  (ajrim)  chiqargan  sudga  ularni  bartaraf  etishlarini  so’rab 
murojaat etadi. 
Axloq  tuzatish  ishini  o’tayotgan  shaxsga  u  tomonidan  sodir  etilgan 
yangi  jinoyat  uchun  axloq  tuzatish  ishlariga  jalb  etilganlik  haqidagi 
hukmning nusxasi kelsa va ushbu hukmda birinchi sodir etilgan jinoyatning 
oqibatlari  haqida  ko’rsatma  bo’lmasa,  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  uch 
kunlik  muddatda  sudga  hukmlarni  jamlab,  avvalgi  jazo  chorasi  haqidagi 
masalani  hal  qilish  uchun  taqdimnoma  kiritadi.  Bunda  sud  tomonidan 
mazkur masala hal etilgunga qadar birinchi hukmning ijrosi to’xtatilmaydi. 
Jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  tomonidan  kechiktirmasdan  hukm 
chiqargan  sudga  hukmni  ijro  qilish  uchun  qabul  qilinganligi  haqida, 
shuningdek  agar  ozodlikdan  mahrum  qilish  jazosining  o’talmagan  qismi 
axloq  tuzatish  ishlariga  o’zgartirilgan  bo’lsa,  mahkum  bo’shatilgan  jazoni 
ijro etish muassasasiga ham xabarnoma yuboriladi. 
Hukm (ajrim) nusxasi ro’yxatga olingandan so’ng shu kunning o’zida 
har  bir  mahkumga  hisobvaraqasi  to’ldirilib,  shaxsiy  hujjatlar  yig’ma  jildi 
yurgiziladi.  Ozodlikdan  mahrum  qilish  jazosining  o’talmagan  qismi  axloq 
tuzatish  ishlari  bilan  almashtirilganda,  mahkumlarga  yangi  yig’ma  jild 
tutilmasdan balki ular jazo o’tagan jazoni ijro  etish  muassasasidagi shaxsiy 
yig’ma jildlari davom ettiriladi. Shaxsiy yig’ma jildda mahkumning jazosini 
o’tashga  taalluqli  bo’lgan  barcha  hujjatlar,  hamda  hukmning  (ajrimning) 
nusxalari saqlanadi. 
Shaxsiy yig’ma jilddagi hujjatlar tikilgan, raqamlangan va muqovaning 
ichki tomonidan ro’yxatga kiritilgan bo’lishi kerak. Shaxsiy yig’ma jildning 
va  hisob  varaqasining  tartib  raqamlari  hukm  nusxasining  hisob  jurnalida 
qayd etilgan raqamiga mos bo’lishi shart. 
Shaxsiy  yig’ma  jildlar  temir  shkaflarda  saqlanadi,  hamda  ish  kuni 
tugaganidan so’ng shkaflar qulflanib, muhrlanadi. 
Jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  xodimlari  mahkumning  hisobga 
olinganligi haqida uning yashash joyidagi ichki ishlar idora rahbariga kerakli 

---

69 
 
profilaktika  tadbirlarini  o’tkazish  zarurligi  to’g’risida  bildirgi  orqali  xabar 
qiladi. 
Ichki  ishlar  idora  rahbari  ushbu  bildirgini  mahkumning  turar  joyi 
bo’yicha  mas’ul  bo’lgan  profilaktika  xodimiga  kerakli  ko’rsatmalar  berib 
to’shiradi.  profilaktika  xodimi  mahkum  bilan  olib  borilayotgan  profilaktik 
ishlar  haqida  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasini  vaqti-vaqti  bilan  (chorak 
davomida kamida bir marotaba) yozma ravishda xabardor qilib turadi. 
Haqiqiy harbiy xizmatga chaqiriluvchi shaxslarning hisobga olinganligi 
to’g’risida  tegishli  shahar  (tuman)  mudofaa  ishlari  bo’limiga  xabarnoma 
yuboriladi. 
Har  bir  mahkum  hisobga  olingandan  so’ng,  suhbat  o’tkazish  uchun 
jazoni ijro etish inspeksiyasiga chaqirilib, ularga axloq tuzatish ishini o’tash 
tartibi,  shart-sharoitlari  hamda  unga  nisbatan  qo’llanishi  mumkin  bo’lgan 
rag’batlantirish va jazolash choralari haqida tushuntirilishi lozim. 
Axloq  tuzatish  ishiga  hukm  qilinganlarning  shaxsiy  hisobi  yuritiladi. 
Shaxsiy  hisob  axloq  tuzatish  ishlari  tariqasidagi  jazolarga  hukm  qilingan 
shaxslarga nisbatan hukm ijrosini tashkil etishga, mahkumlarni jazo o’tashga 
jalb  qilishga,  ularning  ish  haqidan  ajratmalarni  to’g’ri  ushlab  o’z  vaqtida 
davlat  foydasiga  o’tkazilishini  nazorat  qilishga,  mahkumlarni  o’z  vaqtida 
jazo o’tashdan ozod qilishga xizmat qiladi. 
Shaxsiy hisob hujjatlariga quyidagilar kiradi: a) axloq tuzatish ishlariga 
hukm  etilganlarning  hisob  jurnali;  b)  shaxsiy  yig’ma  jildlari;  v)  hisob 
varaqalari. 
 
Axloq  tuzatish  ishlariga  jalb  etilganlar  quyidagi  hisoblardan  birida 
turadi: a) tezkor; b) dastlabki; v) nazorat; g) qidiruvdagilar.  
 
Tezkor hisobda hukmlari ijro etilayotgan shaxslar turadi.  
Dastlabki  hisobda  turuvchilar:  a)  axloq  tuzatish  ishiga  hukm  qilinib, 
hisobga  olingan  kundan  15  kun  o’tgandan  so’ng  ham  ishga  joylashmagan 
shaxslar; b) jazo muddatini o’tayotgan vaqtda oldingi ish joyidan bo’shagan 
kundan  15  kun  o’tgandan  so’ng  ham  ishga  joylashmagan  shaxslar;  v) 
dastlabki  qidiruv  harakatlari  amalga  oshirilayotgan  shaxslar;  g)  sababsiz 
ishlamay  yurgan  shaxslar;  d)  shaxsiy  yig’ma  jildlari  axloq  tuzatish  ishi 
jazosini  ozodlikdan  mahrum  etish  jazosiga  almashtirish  uchun  sudlarga 
yuborilgan shaxslar.  
Nazorat  hisobida  turuvchilar:  a)  axloq  tuzatish  ishiga  hukm  qilinib, 
hisobga olinganidan so’ng 15 kungacha ishga joylashmagan shaxslar; b) jazo 
o’tash  vaqtida  ishlab  turgan  joyidan  bo’shab,  yangi  ish  joyiga,  bo’shagan 
kunidan  boshlab  15  kungacha  joylashmagan  shaxslar;  v)  kasalligi  sababli 

---

70 
 
ishlamayotgan shaxslar, agar amaldagi qonunga binoan kasallik davri axloq 
tuzatish ishlarini o’tash muddatiga qo’shilmaydi, deb hisoblanmasa; g) ushbu 
jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  xizmat  doirasidagi  hududdan  chiqib  ketgan  va 
ularning  shaxsiy  yig’ma  jildining  olinganligi  haqidagi  tasdiqnomasi 
kelmagan shaxslar; d) boshqa jinoyat sodir etilganligi uchun ehtiyot chorasi 
sifatida  qamoqda  saqlanib  turganlar;  y)  axloq  tuzatish  ishi  jazosini  o’tash 
jarayonida  ma’muriy  jazo  sifatida  qamoqda  saqlanib  turgan  shaxslar;  j) 
mehnatga yaroqsiz bo’lib qolganligi uchun yoxud nafaqa yoshiga yetganligi, 
shuningdek  ayollar  bu  turdagi  jazoni  o’tayotgan  vaqtda  homiladorlik  va 
tug’ish  ta’tiliga  chiqqanligi  munosabati  bilan  jazoni  o’tashdan  ozod  qilish 
haqida  sudga  taqdimnoma  kiritilgan  shaxslar;  z)  mehnatga  yaroqsizligini 
aniqlash  uchun  tibbiy  ko’rikdan  o’tish  uchun  yuborilgan  shaxslar;  i)  hukm 
ijrosining boshlanishidan oldin berilgan navbatdagi (har yilgi) mehnat ta’tili 
hamda oylik ish haqi bermaslik sharti bilan berilgan ta’tillardagi shaxslar; k) 
ichkilikbozlik va giyohvandlik kasalligi tufayli kasalxonada davolanayotgan 
shaxslar. 
Qidiruvni  davom  ettirish  uchun  hujjatlari  jinoyat-qidiruv  xizmatiga 
berilgan shaxslar qidiruv hisobida turadilar. 
Jazo  muddatini  o’tab  bo’lmasdan,  yashash  joyining  o’zgarishi  sababli 
jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  xizmat  qilayotgan  hududdan  chiqib  ketgan 
mahkumlar  haqida  ularning  yangi  yashash  joyidagi  ichki  ishlar  bo’limiga 
xabar  qilinadi.  Mahkumni  yangi  yashash  joyidagi  jazoni  ijro  etish 
inspeksiyasining so’rov xatiga asosan shaxsiy hujjatlar yig’ma jildi va muhr 
bilan  tasdiqlangan  hisobvarag’idan  nusxa  ichki  ishlar  bo’limi  boshlig’ining 
imzosi  bilan  buyurtma  pochta  orqali  jo’natiladi.  Yuqorida  ko’rsatilgan 
shaxsiy  yig’ma  jild  va  hisobvaraqadan  nusxani  olganligi  haqida  jazoni  ijro 
etish  inspeksiyalari  darhol  ularni  yuborgan  inspeksiyaga  xabarnoma 
yuboradilar. 
Ish  haqi  belgilanadigan  yerda  jazo  o’tamayotgan  shaxslar  amalda 
ishlayotgan  yerdagi  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  hisobida  turadi  (agar 
boshqa  yerdagi  ishlash  muddati  4  oydan  oshadigan  bo’lsa).  Bunda 
mahkumning ish haqidan to’g’ri ushlab qolinayotganligini nazorat qilish ish 
haqi belgilanadigan yerdagi jazoni ijro etish inspeksiyasiga to’shiriladi. 
Agarda  mahkumning  yashash  joyi  boshqa,  ish  joyi  boshqa  hududda 
bo’lsa,  mahkum  ish  joyi  bo’yicha  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasida  hisobga 
olinadi. Boshqa joylarda axloq tuzatish ishiga hukm qilinganlar esa yashash 
joyidagi jazoni ijro etish inspeksiyasi tomonidan hisobga olinadi. Bu shaxslar 
ishga joylashganlaridan so’ng esa  ish joyidagi jazoni ijro  etish inspeksiyasi 
hisobiga yuboriladi. 

---

71 
 
Axloq tuzatish ishi jazosini o’tashga jalb etish. Ish joyida axloq tuzatish 
jazosini  o’tashni  rasmiylashtirilib,  mahkumning  ish  joyi  keyingi  kundan 
kechiktirilmasdan  aniqlanib,  ma’muriyatga  hukm  (ajrim)  nusxasi  va 
xabarnoma  yuboriladi.  Agarda  mahkumning  ish  joyini  aniqlash  davomida 
uning  bo’shab  ketganligi  aniqlansa,  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  unga  15 
kunlik  muhlat  berib,  ishga  kirishni  taklif  qiladi  va  zarur  bo’lsa  ishga 
joylashishida yordam beradi. 
Boshqa joylarda axloq tuzatish ishiga hukm etilganlar kerakli hujjatlar 
rasmiylashtirilganidan  so’ng,  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasiga  chaqirtirilib, 
avvalgi  ish  joyida  ishlayotgan  bo’lsa,  u  yerdan  darhol  bo’shattirilib, 
belgilangan  tartibda  ishga  yuboriladi.  Bu  holatda  mahkumga  xabarnoma 
beriladi  va  uning  bir  nusxasi  mahkum  ishga  yuborilayotgan  joydagi  jazoni 
ijro  etish  inspeksiyasiga  uning  yetib  kelishini  nazorat  qilish  uchun 
yuboriladi,  ikkinchi  nusxasi  yozishmalar  jildiga  tikib  qo’yiladi.  Agar 
mahkum ko’rsatmada belgilangan muddatda yuborilgan joyga yetib bormasa, 
uch  kundan  kechiktirmay  u  yerdagi  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  uni 
yuborgan  ichki  ishlar  bo’limiga  bu  haqda  xabar  qilishi  lozim.  Shu  bilan 
birgalikda,  korxona  ma’muriyatiga  hukm  (ajrim)  nusxasi  va  xabarnoma 
yuboriladi. 
Mahkum  mehnatga  yaroqsizligi  uchun  jazo  muddatini  o’tay  olmasligi 
to’g’risida ariza bilan murojaat etsa, uni tibbiy tekshiruvga yuboriladi, agar 
mahkum  qonunchilikda  belgilangan  tartibda  mehnatga  yaroqsiz  deb  to’ilsa, 
qolgan  jazo  muddatini  o’tashdan  ozod  qilish  to’g’risida  sudga  taqdimnoma 
kiritiladi.