Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

MUAYYAN HUQUQDAN 
MAHRUM QILISH 
TARIQASIDAGI JAZONI IJRO 
ETISH 
 
asosiy jazo tariqasida tayinlanganda 
 
qo’shimcha jazo tariqasida 
tayinlanganda 
 
bir yildan besh yilgacha muddatga 
belgilanadi. 
bir yildan uch yilgacha muddatga 
belgilanadi. 
Shaxsni  muayyan  huquqdan  mahrum  qilish  sud  tayinlagan  muddat  davomida 
aybdorning  korxonalar,  muassasalar  yoki  tashkilotlarda  u  yoki  bu  mansabni 
egallashini yoxud u yoki bu faoliyat bilan shug’ullanishini taqiqlashdan iboratdir. 

---

63 
 
Agar  muayyan  huquqdan  mahrum  qilish  aybdorga  asosiy  jazo 
tariqasida  tayinlanmagan  bo’lsa,  bunday  jazo  sud  tomonidan  ushbu  Kodeks 
Maxsus  qismining  tegishli  moddasida  nazarda  tutilgan  har  qanday  turdagi 
jazoga qo’shimcha jazo tariqasida tayinlanishi mumkin. Muayyan huquqdan 
mahrum qilish jazosi ozodlikdan mahrum qilish, intizomiy qismga jo’natish 
jazosiga  qo’shimcha  jazo  tariqasida  tayinlangan  bo’lsa,  asosiy  jazoning 
butun  muddatiga,  bundan  tashqari  sud  hukmi  bilan  tayinlangan  muddatga 
joriy  etiladi.  Bu  jazo  boshqa  asosiy  jazolarga  qo’shimcha  jazo  tariqasida 
tayinlanganda  va  mahkum  shartli  hukm  qilinganda  uning  muddati  hukm 
qonuniy kuchga kirgan vaqtdan boshlab hisoblanadi”. 
Muayyan  huquqdan  mahrum  qilish  jazosining  ijrosi  qonuniy  kuchga 
kirgan sud hukmiga (ajrimiga) muvofiq amalga oshiriladi. 
Muayyan  huquqdan  mahrum  qilinganlar  O’zbekiston  Respublikasi 
qonunlarida  va  sud  hukmida  ko’zda  tutilgan  cheklanishlardan  tashqari 
O’zbekiston  Respublikasi  fuqarolari  uchun  qonunlarda  belgilangan  barcha 
huquqlardan foydalanadilar. 
 
JIKning  21-moddasiga  ko’ra  “Muayyan  huquqdan  mahrum  qilish 
tariqasidagi  jazo  ijrosi  mahkumning  yashash  joyidagi  ichki  ishlar 
organlarining  jazolarni  ijro  etish  inspeksiyasi  tomonidan  amalga  oshiriladi. 
Ozodlikdan  mahrum  qilish  tariqasidagi  jazoga  qo’shimcha  ravishda 
tayinlangan  muayyan  huquqdan  mahrum  qilish  tariqasidagi  jazoning  ijrosi 
asosiy jazoni ijro etuvchi organ tomonidan amalga oshiriladi”. 
 
Muayyan  huquqdan  mahrum  qilish  to’g’risidagi  sud  hukmi  ijrosini 
nazorat  qilishni  tashkil  etish  O’zbekiston  Respublikasi  IIV  HOOBB 
Ozodlikdan mahrum qilish bilan bog’liq bo’lmagan jazolarni ijrosini nazorat 
qilish  boshqarmasi,  Qoraqalpog’iston  Respublikasi  IIV,  Toshkent  shahar 
IIBB,  viloyatlar  IIB  HOOB  ozodlikdan  mahrum  qilish  bilan  bog’liq 
bo’lmagan  jazolarni  ijrosini  nazorat  qilish  bo’lim  va  bo’linmalari 
zimmalariga yuklatilgan. Joylarda  (shahar va tumanlarda) sud hukmlarining 
ijrosini  mahkumlarning  turar  joylari  bo’yicha  IIB  HOOB  jazoni  ijro  etish 
inspeksiyalari tomonidan amalga oshiriladi. 
Muayyan huquqdan mahrum qilish jazosi axloq tuzatish ishi, intizomiy 
qismga  jo’natish  jazosiga  qo’shimcha  jazo  tariqasida  tayinlangan  bo’lsa, 
asosiy  jazoning  butun  muddatiga,  bundan  tashqari  sud  hukmi  bilan 
tayinlangan  muddatga joriy etiladi va uning  muddati hukm qonuniy kuchga 
kirgan vaqtidan boshlab hisoblanadi. 
Muayyan  huquqdan  mahrum  qilish  qo’shimcha  jazo  tariqasida 
tayinlangan  hollarda  asosiy  jazoni  ijro  etayotgan  muassasa  ma’muriyati 

---

64 
 
asosiy  jazo  muddatining  tugashiga  20  kun  qolganda,  jazodan  muddatidan 
ilgari  shartli  ravishda  ozod  etilganda  yoki  jazo  yengilroq  jazo  bilan 
almashtirilganda  ozod  etish  kuni  u  yashagan  turar  joydagi  ichki  ishlar 
bo’limiga  hukmning  nusxasini  yuboradi.  Ozod  etilganligi  to’g’risidagi 
ma’lumotnomada ham qo’shimcha jazo mavjudligi ko’rsatilishi shart. 
Jazolarni  ijro  etish  inspeksiyasining  majburiyatlariga  quyidagilar 
kiradi: 
- muayyan huquqdan mahrum qilingan mahkumlarni ro’yxatga oladi; 
-  mahkum  ishlaydigan  korxona,  muassasa,  tashkilot  ma’muriyatiga  va 
(yoki)  muayyan  faoliyat  turi  bilan  shug’ullanish  uchun  berilgan 
ruxsatnomani  bekor  qilishga  vakolatli  organga  hukm  talablarini  ijro  etish 
to’g’risida xabarnoma yuboradi; 
- mahkumning hukmda ko’rsatilgan taqiqlarga rioya etishini tekshiradi; 
-  mahkum  ishlaydigan  korxona,  muassasa,  tashkilot  ma’muriyati, 
shuningdek  muayyan  faoliyat  turi  bilan  shug’ullanish  uchun  berilgan 
ruxsatnomani  bekor  qilishga  vakolatli  organlar  tomonidan  hukm  talablari 
qanday bajarilayotganligini tekshiradi. 
-  mahkum  harbiy  yoki  muqobil  xizmatga  chaqirilgan  yoxud  kirgan 
taqdirda  inspeksiya  hukmning  nusxasini  mudofaa  ishlari  bo’limiga  yoki 
mahkum xizmatni o’tayotgan joyga yuboradi; 
-  hukm  talablarining  bajarilmayotganligi  aniqlangan  hollarda 
aybdorlarga  nisbatan  amaldagi  qonunchilikka  asosan  tegishli  choralar 
ko’radi. 
Sudning  qonuniy  kuchga  kirgan  hukmi  IIB  HOOB  jazoni  ijro  etish 
inspeksiyalari tomonidan mahkumni hisobga olinishi uchun asos hisoblanadi.  
Suddan  ozodlikdan  mahrum  qilish  joylaridan  kelib  tushgan  hukm 
nusxasi IIBda ro’yxatiga olinib, rahbariyatning yozma ko’rsatmasiga binoan 
jazoni ijro etish inspeksiyasi xodimiga to’shiriladi. 
Shu kunning o’zida mahkumlarni Ichki ishlar vazirligining 2001-yil 17-
noyabrdagi  298-sonli  «Axloq  tuzatish  ishlari,  muayyan  huquqdan  mahrum 
qilish  tariqasidagi  jazolarni  ijro  etish  va  shartli  hukm  qilinganlarni  nazorat 
qilish  tartibiga  oid  yo’riqnoma»siga  muvofiq  hisobga  olish  jurnalida  qayd 
qilinib,  unga  nisbatan  yig’ma  jild  ochiladi.  Hukm  chiqargan  sudga 
mahkumning  hisobga  olinganligi  to’g’risida  zudlik  bilan  xabarnoma 
yuboriladi. 
Ichki ishlar bo’limining pasport bo’limiga mahkumlarning turar joyini 
o’zgartirish hollarini nazorat qilib turish uchun qo’riqchi varaqasi to’lg’azib 
yuboriladi. Bunda pasport bo’limi quyidagi majburiyatlarni bajaradi: 

---

65 
 
a) mahkum turar joyini o’zgartirmoqchi bo’lganida bu haqda jazoni ijro 
etish  inspeksiyasiga  darhol  xabar  qiladi  hamda  nazorat  varaqasiga  tegishli 
yozuv kiritadi; 
b) ozodlikdan mahrum qilish joylaridan kelgan mahkumlarni ro’yxatga 
olish davrida ularning ma’lumotnomasida muayyan huquqdan mahrum qilish 
tariqasidagi qo’shimcha jazo to’g’risidagi belgi bo’ladigan bo’lsa, bu haqda 
ham  jazoni  ijro  etish  inspeksiyasi  xodimiga  darhol  xabar  berishi  kerak. 
Inspeksiya  xodimi  bu  xabarni  olishi  bilan  uning  hukmini  so’rab  u  jazo 
o’tagan joyga so’rovnoma yuboradi. 
JIKning  23-moddasida  mahkum  ishlaydigan  korxona,  muassasa, 
tashkilot  ma’muriyatining  hukmni  ijro  etish  borasidagi  majburiyatlari 
belgilangan  bo’lib,  unga  ko’ra  korxona,  muassasa,  tashkilot  ma’muriyati 
jazolarni  ijro  etish  inspeksiyasidan  xabarnoma  olgan  kundan  boshlab  uch 
kun ichida quyidagilarni amalga oshirishi lozim: 
-  mahkum  egallash  va  shug’ullanish  huquqidan  mahrum  etilgan 
lavozimdan yoki mehnat faoliyati turidan uni ozod qilish; 
-  jazolarni  ijro  etish  inspeksiyasiga  hukm  talablari  ijro  etilganligi 
to’g’risida, tegishli hujjatlarni ilova etgan holda, xabar yo’llash; 
-  mahkum  boshqa  ishga  o’tkazilgan  yoki  u  bilan  tuzilgan  mehnat 
shartnomasi  bekor  qilingan  taqdirda,  bu  haqda  jazolarni  ijro  etish 
inspeksiyasiga xabar qilish. 
Shu bilan bir qatorda  muayyan faoliyat turi bilan shug’ullanish uchun 
berilgan  ruxsatnomani  bekor  qilishga  vakolatli  bo’lgan  organ  ham  jazolarni 
ijro  etish  inspeksiyasidan  xabarnoma  olgan  kundan  boshlab  uch  kun  ichida 
mahkum  shug’ullanishi  taqiqlangan  faoliyat  turi  uchun  berilgan 
ruxsatnomani  bekor  qilib,  tegishli  hujjatni  olib  qo’yishga  va  bu  haqda 
inspeksiyaga xabar yo’llashga majbur. 
JIKning  25-moddasiga  muvofiq,  muayyan  huquqdan  mahrum  qilish 
tariqasidagi  jazoga  hukm  qilingan  shaxs  hukm  talablarini  bajarishga, 
jazolarni  ijro  etish  inspeksiyasiga  mazkur  jazoni  o’tash  bilan  bog’liq 
hujjatlarni taqdim etishga, yashash va ish joyidagi o’zgarishlar yoki mehnat 
shartnomasi  bekor  qilinganligi  haqida  inspeksiyani  xabardor  qilishga, 
chaqiruvga  binoan  inspeksiyada  hozir  bo’lishga  majbur.  Mahkum  hozir 
bo’lmagan taqdirda u belgilangan tartibda majburan keltirilishi mumkin.