Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 

Kriminalistik diagnostika 

E'tibor  qiling!  Topilgan  farqni  to'g'ri  baholay  olish  uchun 

o'rganilayotgan  predmetdan  foydalanish,  ta'mirlash,  saqlash,  tozalash 

rejimini,  tekshirilayotgan  shahsning  yoshi,  patologik  va  boshqa 

o'zgarishlarini o'rganish talab etiladi. 

---

 

36 

 

Biror  ob’ekt  qidirilayotgan  narsa,  hujjat  yoxud  shaxsning  aynan 

o‘zi ekanligi aniqlanmasa, tekshirilayotgan ob’ektlar jinoyatga aloqador 

bo‘lishi  mumkinligi,  qidirilayotgan  ob’ektga  o‘xshashligi  to‘g‘risida 

xulosaga  kelinadi.  Bu  holda  guruh  o‘xshashligi  aniqlanadi  va  shu 

guruhga  kiradigan  ob’ektlar  orasidan  jinoyatga  aloqadorini  aniqlash 

vazifasi kelib chiqadi. Guruhga mansub ob’ektlar o‘z xususiyatlari bilan 

biri  jinoyatga  juda  aloqador,  ikkinchisining  bunday  aloqasi  aslo  yo‘q 

ekanligi ob’ektni qidirishga katta yordam beradi. Masalan, ish bo‘yicha 

barcha  avtotransport  vositalari  emas,  balki  aniq  rusumga  mansub 

bo‘lgan,  oq  rangli,  bamferining  chap  tomoni  shikastlangan,  chirog‘i 

singani  qidirilishi  kerakligi  vazifani  ancha  engillashtiradi.  Ana  shu 

shikastlangan  avtomashinani  boshqa  shu  guruhdagilaridan  farqlash 

kriminalistik diagnostika ta’limotiga oiddir. 

 

 

Kriminalistik  diagnostikaning  umumiy  vazifasi  ob’ektiv  haqiqatni 

ob’ektning  xususiyatlari  va  holatlarini  o‘rganish  orqali  aniqlashdir. 

Binobarin, diagnostika zamirida umumiy voqealar va ularning natijalari 

bo‘yicha tanib olish jarayoni yotadi. 

Diagnostika  murakkab  sud-isbotlov  tizimining  usullaridan  biri 

sifatida  haqiqatni  aniqlash  umumiy  qonun-qoidalariga  to‘laligicha  mos 

keladi. 

Bayon 

etilganlarni 

inobatga 

olgan 

holda 

kriminalistik 

diagnostikani  ob’ektning  (vaziyatning)  xususiyatlari  va  holatlarini  unda 

yuz  bergan  o‘zgarishlarni  aniqlash  maqsadida  tekshirish,  ushbu 

o‘zgarishlarning  sababini  va  uni  sodir  etilgan  jinoyat  bilan  aloqasini 

aniqlash deb ta’riflash mumkin. 

Kriminalistik  diagnostikaning  ilmiy  asoslarini  yaratish  uchun 

alohida ob’ektlarning va butun bir jinoiy vaziyatlarning xususiyatlari va 

o‘ziga  xos  jihatlarini  ifodalovchi  katta  hajmdagi  ko‘p  uchraydigan 

belgilarni  tahlil  qilish  va  ularni  bir  tizimga  solishga  to‘g‘ri  keladi. 

Bulardan kelib chiqqan qonuniyliklardan foydalaniladi. 

E'tibor  qiling!  “Diagnostika”  so'zi  yunoncha  bo'lib,  “farqlash”, 

“aniqlash”  degan  ma'noni  anglatadi.  Kriminalistikada  diagnostika 

tekshirilayotgan  holatni  odatiy  holat  bilan  o'hshashligini  aniqlashdan 

tashqari farqlash, ya'ni shu holatni unga o'hshash holatlardan ajratish, 

differentsiyalashtirish tushuniladi.  

---

 

37 

Kriminalist-trasolog izlar klassifikatsiyasiga asoslanib, hodisa ro‘y 

bergan  joyda  izlarning  paydo  bo‘lish  sharoitlarini  aniqlash  bo‘yicha 

diagnostik vazifani echadi: avval har bir izni alohida, so‘ngra bir turdagi 

izlar  guruhini,  undan  so‘ng  har  xil  izlar  guruhini  va  ularning  birikmasi 

tahliliga asoslanib butun bir vaziyatni diagnostika qilishga o‘tadi. 

Identifikatsiyada  ob’ektning  belgilari  bir-biriga  mos  kelganda 

qidirilayotgan  ob’ekt  deb  e’tirof  etish  uchun  izda  aks  ettirilgan  belgilar 

bilan  solishtiriladi.  Diagnostikaning  maqsadi  ma’lum,  lekin  yagona 

bo‘lmagan  belgilarni  aniqlashdir.  Bu  erda  qiyosiy  usul  aks  ettirilgan 

tasvirlar  orqali  o‘rganilayotgan  ob’ektni  takrorlanuvchi  belgilari  bilan 

solishtirish uchun ishlatiladi. Har qanday diagnostikaning (tibbiy, texnik 

yoki kriminalistik) asosi o‘xshashlik bilan taqqoslashdir. O‘xshashliklari 

orqali  taqqoslash  usuli  yordamida  ehtimollik  darajasi,  o‘xshashlik 

alomatlari soni va ularning muhimligiga bog‘liq bo‘lgan xulosaga kelish 

mumkin. 

Kriminalistik 

diagnostika 

nazariyasida 

ob’ektlar