Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Ayblanuvchilarni so‘roq qilish guvohlarni so‘roq qilish tartibi 

singari uch qismdan iborat: 

So‘roq vaqtida ayblanuvchilarning ayblariga nisbatan 

munosabati 

Ayblanuvchi  e’lon  qilgan 

ayblarga to‘la yoki qisman 

iqror  bo‘ladi,  to‘g‘ri  va 

to‘la ko‘rsatuv beradi 

Ayblanuvchi  aybiga  iqror 

bo‘lmaydi 

va 

to‘g‘ri 

ko‘rsatuv beradi, chunki u 

haqiqatda  ham  jinoyatni 

sodir qilmagan 

Ayblanuvchi  aybiga  iqror 

bo‘lmaydi 

va 

jinoiy 

javobgarlikdan 

qutilish 

maqsadida 

yolg‘on 

ko‘rsatuv beradi 

Ayblanuvchi  aybiga  iqror  bo‘ladi  “to‘la  yoki  qisman”  va  yolg‘on 

“noto‘g‘ri”  ko‘rsatuv  beradi.  Buning  sababi  turlicha  bo‘lishi 

mumkin; so‘roq  qilinuvchi sherigining  aybini  bo‘yniga  olib,  uning 

ishini  osonlashtirish  yoki  tergovga  ma’lum  bo‘lmagan  xavfliroq 

holatlarni  yashirish  yoxud  o‘zini  maqtash,  qahramon  qilib 

ko‘rsatish maqsadini ko‘zlaydi. 

---

 

282 

So‘roqning  birinchi  qismida  ayblanuvchining  shaxsini  aniqlash, 

tergov  jarayonida  unga  nisbatan  qo‘llanadigan  ehtiyot  choralarini 

tanlashga va turli hodisa-holatlarning oldini olishga yordam beradi. 

Agar  ayblanuvchi  ochiqda  bo‘lsa,  uning  hujjatlari  tekshirilib 

shaxsiga  tegishli  ma’lumotlari  yuzasidan  so‘roq  qilinib,  hujjatlardagi 

ma’lumotlarga  solishtirish  zarur.  Qamoqda  bo‘lgan  ayblanuvchi  uning 

shaxsiy  hujjatlari  jinoyat  ishida  bo‘ladi  va  tergovchi  ularni  oldindan 

tekshirib chiqishga imkoni bor. 

Anketa ma’lumotlari aniqlangandan so‘ng tergovchi ayblanuvchini 

aybini  e’lon  qilish  qarori  bilan  tanishtiradi  va  zarur  bo‘lsa,  aybining 

mohiyati  tushuntiriladi.  SHuningdek,  protsessual  qonunga  binoan 

ayblanuvchining protsessual huquqlari ham tushuntiriladi. 

So‘roqning  ikkinchi  qismi  ayblanuvchining  tushuntirishini 

eshitishdir. Bu qismda quyidagi taktik qoidalar nazarda tutilishi darkor. 

1)  ayblanuvchining  qanday  bo‘lmasin  sodir  qilingan  jinoyatga 

iqror  bo‘lishiga  majbur  qilmaslik  lozim,  aks  holda  u  sudda  aytgan 

so‘zidan  bosh  tortadi  va  dastlabki  tergovda  uni  majbur  qilganliklarini 

aytadi,  natijada  jinoyatni  isbotlash  qiyinlashadi  va  ish  qayta  tergovga 

yuboriladi.  

2) ayblanuvchining so‘zini savollar bilan yoki luqma tashlash bilan 

bo‘lmasdan,  uning  ko‘rsatuvini  oxirigacha  tinglash  zarur.  Garchi 

ayblanuvchi yolg‘on ko‘rsatuv berayotganligi sezilsa  ham, unga so‘zini 

oxirigacha  etkazishga  imkon  berilmog‘i  lozim.  Ammo  ayblanuvchi 

ataylab  jinoyat  ishiga  aloqasi  bo‘lmagan  narsalar  yuzasidan  ma’lumot 

bersa,  tergovchi  uni  ishga  tegishli  bo‘lgan  faktlar  yuzasidan  so‘zlashga 

chorlashi zarur. 

3) jinoyat ishi murakkab, bir necha epizoddan iborat bo‘lsa, so‘roq 

har  bir  epizod  yuzasidan  alohida  olib  borilishi  lozim.  Bir  epizod 

yoritilgandan  so‘ng  ayblanuvchiga  savol  berib  javobini  eshitib,  so‘ngra 

ikkinchi epizod yuzasidan so‘roqqa o‘tish lozim. 

---

 

283 

So‘roqning  uchinchi  qismi  ayblanuvchiga  savol  berib,  uning 

javobini  olish.  Bu  eng  murakkab  va  mas’uliyatli  masaladir.  So‘roqning 

bu  bosqichi  tergovchidan  uning  mutaxassislik  mohiyatini,  ilg‘or 

tajribasini  va  boshqa  ijobiy  xususiyatlarini  amalga  oshirishini  talab 

qiladi.  

 

So‘roq  vaqtida  ishlatiladigan  dalillar  tekshirilgan,  aniqlangan  va 

ishonchli  bo‘lishi  lozim.  Tergovchi  o‘z  ixtiyorida  bor  dalillarni 

hammasini ayblanuvchiga ko‘rsatishi yoki bildirishi zarur emas, yolg‘on 

so‘zlayotgan  ayblanuvchining  ko‘rsatuvini  qanchalik  haqiqatdan  uzoq 

ekanligini isbotlovchi faktlar, dalillarning har birini o‘z o‘rnida keltirib, 

ayblanuvchini to‘g‘ri ko‘rsatuv berishga majbur qilishi lozim. 

Ba’zi  ayblanuvchilar  avvaldan  so‘roq  vaqtida  gapiradigan 

mavzularini  o‘ylab  tayyorlab  qo‘yadi.  Tergovchi  savol-javob  qilish 

bosqichida  unga  kutilmagan  savolni  berib,  ish  bo‘yicha  aniqlangan 

ma’lum  voqeani  qanday  tushuntirishini  so‘raganda,  ayblanuvchi  darhol 

javob  berishga  qiynalib  qoladi  va  haqiqatni  so‘zlashdan  boshqa  iloj 

yo‘qligini  anglaydi.  Ba’zida,  jinoyat  ishining  xarakteriga  qarab 

ayblanuvchining  ruhiy  xususiyatini  nazarda  tutib  jinoyat  hodisasi 

qanday  ro‘y  bergan,  nimalar  topilgan,  jinoyatning  asosiy  holatlari  qay 

yo‘sinda yuz berganligini ayblanuvchiga aytib berish mumkin, bu holda 

so‘roq  qilinuvchi  tergovga  hamma  holat-vaziyatlar  ma’lum  ekanligiga 

iqror  bo‘lib,  to‘g‘ri  ma’lumot  berishdan  boshqa  iloj  yo‘qligiga  ishonch 

hosil qiladi.