Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 

Gumon qilinuvchi va ayblanuvchilarni so‘roq qilish taktikasi 

 

So‘roqni  boshlashdan  oldin  gumon  qilinuvchi  (ayblanuvchi)ga 

uning  huquqlari,  shu  jumladan  ko‘rsatuvlar  berish  yoki  ko‘rsatuvlar 

berishdan  bosh  tortish  huquqi  tushuntiriladi.  So‘roq  qilinuvchiga  u 

ko‘rsatuvlar  berish  orqali  o‘z  manfaatlarini  yanada  faol  himoya  qilishi, 

masalan,  o‘zining  aybini  engillashtiradigan  yoki  uni  istisno  etadigan 

holatlar  to‘g‘risida  xabar  qilishi  mumkinligi  tushuntirilishi  lozim. 

SHunda u iltimosnomalar va rad etish to‘g‘risida arizalar berishi, dalillar 

taqdim etishi osonlashadi. 

So‘roq  qilish  jarayonida  tergovchi  haqqoniy  ko‘rsatuvlar  berish 

uchun qulay psixologik muhit yaratishga harakat qilishi, o‘zining tergov 

ostidagi  shaxs  va  uning  himoyachisiga  bo‘lgan  hurmatini  namoyish 

etishi, ular egallagan pozitsiya va himoya taktikasini tushunishiga urg‘u 

berishi  lozim.  Agar  advokat  gumon  qilinuvchining  ko‘rsatuvlar 

berishdan  bosh  tortishini  qo‘llab-quvvatlayotgan  bo‘lsa,  so‘roq 

qilinuvchiga  buning  salbiy  oqibatlarini,  shuningdek  u  o‘z  huquqlari  va 

qonuniy  manfaatlarini  o‘zi  himoya  qilishga  haqli  ekanligini,  buning 

uchun sukut saqlagandan ko‘ra ko‘rsatuvlar bergan foydaliroq ekanligini 

unga tushuntirish zarur. 

Gumon  qilinuvchi  (ayblanuvchi)ni  so‘roq  qilishning  muvaffaqiyati 

tegishli  taktik  usullarni  to‘g‘ri  tanlash  va  samarali  qo‘llashga  bog‘liq 

bo‘ladi.  Nizosiz  vaziyatda,  so‘roq  qilinuvchi  o‘z  aybiga  iqror  bo‘lgan 

sharoitlarda  so‘roq  qilayotganda  tergovchi  asosiy  e’tiborni  tergov 

qilinayotgan  jinoyatning  barcha  holatlari  to‘g‘risida  mumkin  qadar 

batafsil ko‘rsatuvlar olishga qaratishi lozim. Olinayotgan ma’lumotlarga 

baho  berishda  gumon  qilinuvchi  (ayblanuvchi),  odatda,  o‘z  aybini 

kamaytirib  ko‘rsatishga,  javobgarlikning  bir  qismini  o‘z  sheriklari  yoki 

---

 

277 

jabrlanuvchiga  yuklashga,  o‘zini  noqulay  vaziyat  qurboni  qilib 

ko‘rsatishga harakat qilishini doim yodda tutish kerak. 

So‘roq  qilinuvchi  yaqin  odamining  aybini  o‘z  bo‘yniga  olishi  ham 

ehtimoldan xoli emas. Bularning barchasi vaziyat nizoli tus olishiga olib 

keladi, 

shu 

sababli 

so‘roq  qilinuvchining  e’tiborini  uning 

ko‘rsatuvlaridagi  ziddiyatli  jihatlarga  darhol  qaratish  doim  ham 

maqsadga  muvofiq  emas.  Gumon  qilinuvchi  (ayblanuvchi)ning 

ko‘rsatuvlarida  mavjud  yolg‘on  tafsilotlar  o‘z-o‘ziga  tuhmat  qilish 

natijasi  bo‘lishi  mumkinligini  unutmaslik  kerak.  O‘z-o‘ziga  tuhmat 

qilish  zamirida  ko‘pincha  muayyan  shaxsiy  xususiyatlar  yotadi.  Soxta 

iqrorda  ifodalangan  ma’lumotlar  odatda  tergovchiga  ma’lum  tafsilotlar 

doirasidan  chetga  chiqmaydi,  bunda  ularning  aksariyat  qismini  o‘z 

aybiga  chin  dildan  iqror  bo‘lganlik  va  tergovga  ko‘maklashishga 

tayyorlik haqidagi arizalar tashkil etadi.