Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor  qarating!  Amaliyotda  hodisa  sodir  bo‘lgan  joy  bo‘ylab 

harakatlanishning uch asosiy usuli qo‘llaniladi:  

1) ekssentrik – tergovchi markazdan chetga qarab spiral bo‘ylab 

harakatlanadi;  

2)  konsentrik  –  chetdan  markazga  qarab  spiral  bo‘ylab 

harakatlanadi;  

3) frontal – hodisa sodir bo‘lgan joyni uning bir chetidan boshqa 

chetiga chiziq bo‘ylab harakatlanish orqali tekshiriladi.  

---

 

201 

mexanizmini xayolan gavdalantirishi lozim. Jinoyatchining harakatlarini 

modellashtirish  orqali  u  amalda  mavjud  bo‘lmagan,  biroq  mavjud 

bo‘lishi lozim bo‘lgan yoxud aksincha mavjud bo‘lishi lozim bo‘lmasa-

da,  amalda  mavjud  bo‘lgan  faktik  ma’lumotlarni  aniqlashi  va 

bayonnomada  qayd  etishi  zarur.  Masalan,  eshik  tagida  bandi  qirqilgan 

qulf yotibdi, lekin metall payrahalar mavjud emas.  

Ushbu  holatlar  tergovchi  ilgari  surgan  tusmolga  tuzatish  kiritish 

zaruriyatidan 

yoki 

jinoyatchi 

tomonidan 

soxtalashtirish 

holati 

mavjudligidan darak beradi. Bu erda jinoyatchi tergovni chalg‘itish, uni 

soxta  yo‘lga  burish,  jinoyatni  o‘z  vaqtida  ochishga  to‘sqinlik  qilish 

uchun  hodisa  sodir  bo‘lgan  joy  sharoitini  sun’iy  tarzda  yaratgani  yoki 

o‘zgartirgani nazarda tutiladi.  

 

Mufassal  tekshirishni  o‘tkazish  chog‘ida  tergovchi  quyidagi 

savollarga  javob  topish  imkonini  beradigan  ma’lumotlarni  to‘plashi 

lozim:  1)  hodisa  sodir  bo‘lgan  joy  jinoyat  sodir  etilgan  joy 

hisoblanadimi;  2)  hodisada  nechta  kishi  ishtirok  etgan,  ularning 

harakatlari  xususiyati  va  motivlari  qanday;  3)  tekshirilayotgan  voqea 

qachon yuz bergan, jinoyatchilar hodisa sodir bo‘lgan joyda qancha vaqt 

bo‘lishgan;  4)  jinoyatchi  va  jabrlanuvchi  o‘rtasdagi  aloqa  qanday 

xususiyatga  ega;  5)  jinoyatni  kim  sodir  etgan.  Bu  savollarning 

barchasiga  izlarning  kriminalistik  tahlili,  ularning  o‘rni,  o‘g‘irlangan 

buyumlar  hajmi  va  hokazolar  haqidagi  ma’lumotlarni  o‘rganish  javob 

topish imkonini beradi. 

Jinoyat  protsessual  qonunida  izlar  ashyoviy  dalil  sifatida  keng 

ma’noda  talqin  qilinadi,  hodisa  joyidan  topilgan  har  qanday  iz  hozirgi