Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

3. Hujjatdagi yozuvlarni rangsizlantirish, yuvish. 
Hujjatning ayrim qismlaridagi yozuv yoki to‘liq matn turli 
kimyoviy moddalar bilan rangsizlantiriladi va o‘rniga kerakli bo‘lgan 
yozuvlar yoziladi. Reaktiv moddaning ta’siri natijasida qog‘ozning 
tarkibi birmuncha o‘zgaradi, tolalari uzilib ketadi. Yo‘qotilgan, 
rangsizlantirilgan yozuvlar o‘rniga boshqa yangi matnni bajarishda 
yozuv vositasi (qalam, pasta, siyoh) bo‘yog‘i bir muncha yoyilib 
qog‘ozning ichki qatlamiga singib ketadi. 
Hujjatni 
ultrabinafsha 
nurlarda 
kuzatish 
bilan 
undagi 
o‘zgarishlarni, avvalgi yozuvdan saqlanib qolgan bo‘yoq dog‘lari bilan 

---

132 
kimyoviy moddaning ta’siri bo‘lgan joylarni aniqlash mumkin. 
Hujjatning matni moddiy suv bilan ham yuvib rangsizlantirilishi uchrab 
turadi. Bu holda qog‘oz tarkibiga singib qolgan avvalgi yozuvning 
qoldiq dog‘larini turli nurlarda rangini kuchaytirib kuzatish va suratga 
olish bilan tiklanadi. 
4. Hujjatdagi fotosurat va markalarni o‘zgartirish. (avvalgi, 
haqiqiysi o‘rniga boshqasini yopishtirish). 
SHaxsiy hujjatlarga yopishtiriladigan fotosuratlarning odatda 
pastki o‘ng yoki chap burchagi ustidan muhr aksi tushadi. SHu kabi 
yopishtirilgan marka ustidan ham shtamp va imzoning bir qismi aks 
etadi. 
Fotosurat, 
marka 
ko‘chirilib o‘rniga qayta boshqalari 
yopishtirilganda muhr, shtamp qismining aksi qo‘lda chiziladi yoki 
boshqa muhr bilan tasdiqlanadi. Bu holda muhrning umumiy tuzilishi, 
doira bo‘yicha joylashgan yozuvlarning umumiy va xususiy belgilari 
o‘zgarib ketadi. Fotosurat va markalarni orqa qismini kuzatish va 
tekshirish bilan elimning oldingi va keyingi navbatda ishlatilgan turini 
aniqlash mumkin. 
5. Imzolarni texnikaviy qalbakilashtirish. 
Soxta hujjatlarga haqiqiy asl hujjatdagi imzolarni nuxsa 
ko‘chiruvchi qog‘oz yordamida yoki hujjatni yorug‘likka tushirish bilan 
imzoning soyasini soxta hujjatga tushirib so‘ng ustidan yozish quroli 
bilan yurgiziladi. Mazkur hollarda qalbakilashtirilgan imzodagi yozuv 
harakati bir muncha sustlashganligi, chiziqlarning yo‘g‘onlashganligi va 
tekisligi buzilganligi kuzatiladi. Hujjatni turli nurlarda ko‘zdan kechirish 
natijasida soxta imzoning shtrixlarida qalam, ruchka harakatini to‘xtatish 
alomatlari va nusxa ko‘chiruvchi qog‘oz bo‘yoqlari zarrachalarini 
ko‘rish mumkin bo‘ladi.