Lot loco moveo joyidan quzgʻataman) temir izlar (temir yoʻl)da ayrim vagonlar yoki poyezdlarni tortib yurishga muljallangan transport vositasi

Teplovoz — ichki yonuv dvigateli (dizel) oʻrnatilgan tortuvchi kuch mashinasi; lokomotiv. Issiklik dvigatelidan temir yoʻlda foydalanish yuyasi 19-asr oxirlarida oʻrtaga tashlangan. 20-asr 20-yillarigacha T.ning bir necha turi yaratildi. Korxona ichida yuk tashishda ishlatiladigan avtodrezina, motovozlar dastlabki T.lardir. Birinchi T. Germaniyada 1912 yil sinab koʻrilgan. 1922 y. rus muhandisi A.N.Shelest T.ning mexanik uzatmasi konstruksiyasini yaratdi (lekin uning gʻoyasi 1950 yiil Shvetsiyada amalga oshdi). SSSR da Ya. M. Gakkel konstruksiyasi boʻyicha dunyoda birinchi magistral T. 1924 yil yaratildi. Keyinchalik T. konstruksiyasi takomillashtirib borildi. 1932 yil birinchi magistral elektrovoz yasaldi.

T.ning asosiy qismlari: dvigatel, kuch qurilmasi, ekipaj qismi, yordamchi jihozlar. Mashina boʻlimiga oʻrnatilgan dvigatel yonilgʻi (dizel yonilgʻisi)ning issiklik energiyasini mexanik energiyaga aylantiradi va uni mexanik, gidravlik yoki elektr kuch qurilmasi orqali gʻildirak juftlariga uzatadi.

Elektr kuch qurilmali T. eng koʻp tarqaldi. Bunda asosiy dvigatelning tirsakli vali bosh elektr generator yakorini, tishli uzatma orqali esa gʻildirak juftlarini aylantiradi. T.ning magistral (yuk va yoʻlovchilar uchun moʻljallangan) va manyovrchi (vagonlarni saralash va poyezdlar tuzish uchun moʻljallangan) xillari bor. Magistral T.lar dvigatelining quvvati 6000 kVt gacha, tezligi 160 km/soat ga yetadi, manyovr T.larining quvvati 300—1000 kVt. Dvigatelning quvvatiga qarab, 6—20 silindr 1—2 qator yoki Vsimon qilib joylashtiriladi. Porshen yulining silindr diametriga nisbati 0,9—1,4. T. dvigetalining ishi aylanish chastotasi va kuvvat rostlagichlari hamda suv, moy temperaturasi rostlagichlari yordamida avtomatlashtiriladi. Ekipaj qismi asosiy rama, gʻildirak juftlari, buksa (gupchak) va ressorali osmalar oʻrnatiladigan ikki, uch yoki toʻrt oʻqli telejkalardan iborat. Mashina qismida dvigateldan tashqari asosiy generator, kompressor, akkumulyatorlar batareyasi, filtr va boshqa joylashtiriladi. T. bir, ikki, uch va turt seksiyali (kuzovli) boʻladi. Barcha seksiyalar birinchi seksiyadagi pultdan boshqariladi. Parovoz T.ning oʻtmishdoshi, elektrovoz uning istiqboli. Hozir temir yoʻlda, asosan, T. va elektrovozdan foydalaniladi.