Logistika

3.1-jadval

Buyurtma bajarilish sikli

Sikl bosqichlari	Amidlar guruhi
Buyurtmaning qabul qilinishi	Buyurtma hisobi, qayta ishlanishi va bujjatlashtirilishi
Texnik tayyorgarlik	Ishlab cliiqarish texnologiyasi va konstruksiyasining ishlab chiqilishi, tashkiliy tayyorgarlik, ko‘nikish, yangi mahsulot ishlab chiqarishga o‘tishni tashkil etish
Materiallarni yetkazib berish	Buyurtmaning shakllanishi. Yetkazib beruvchilarni tanlash. Materiallarni qabul qilish va omborxonada joylashtirish
Jshlab chiqarishga tayyorgarlik	Yarimtayyor mahsulotlami qabul qilish. Zarur texnologik tuzilmani tanlash. Boshlang‘ich sinxronJashtirishni o‘tkazish. Mahsulot ishlab chiqarishning reja-grafrgini tuzish
Buyurtmaning ishlab chiqarilishi	Texnologik operatsiyalar. Ishlab chiqarishning texnologik nazorati, tashish, dispetcherlash.
Buyurtmani yetkazib berish	Tayyor mahsulotni omborga joylashtirish. Buyurtmani komplekslashtirish. Iste’molchiga buyurtmani tushirish.

Buyurtmaning bajarilishi bo‘yicha hamma operatsiyalar amalga oshiriladigan kalendar davri buyurtma siklining davomiyligini ko‘rsatadi.

Umumiy ko‘rinishda sikl davomiyligi Г_й quyidagi formula orqali hisoblanadi:

7b- — Tkb + Ttt + Txm + Til + Tils + T_r + Tmx,

1111 ycrda: T_kh — buyurtmani qayta ishlashga va hujjatlashtirishga kcladigan vaqt; 7» — texnik tayyorgarlikka ketadigan vaqt; /... — materialiarni xarid qilish vaqti; T_u — ishlab chiqarishga layyorgarlik vaqti; T_its — ishlab chiqarish siklining davomiyligi; /. — yetkazib berishga ketadigan vaqt; T_tux — siklni alohida Imsqichlarining sinxronlashuvi natijasida yuzaga keladigan to‘x- lashlar vaqti.

3.5. Logistik boshqaruvni tashkil etish

Logistikani boshqarishning mohiyati va vazifalari. Tovarlar harakatini boshqarish tizimi eng kam xarajatlar bilan ko‘ngildagidek Ki/mal ko'rsatish darajasiga erishishga xizmat qiladi. Bunda boshqaruv mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarning aniq maqsadli ko‘rsatmalarini amalga oshiradi. Masalan, eng kam xarajatlar bilan kerakli muddatda mahsulotni yetkazib berishni in minlash, xizmat ko'rsatishni tegishli darajada ushlab turish kabi ко rsatmalar bo'lishi mumkin. Bunday holda boshqaruv mahsulot ishlab chiqarish va sotish faoliyati bilan shug’ullanayotgan barcha lin'limlarni ma’lum darajada muvofiqlashtirishga yo‘naltiriladi.

Tovarlar harakatini tashkil etishda marketing va ta’minot li/.matlari. ishlab chiqarish bo‘limlari, transport, ombor xo‘jaligi, •olish xizmati ishtirok etadi. Mazkur bo‘limlar ishida kelish- movchiiiklar va ziddiyatlar yuzaga keladi. Boshqaruv tizimining \ M/.ifasi - ziddiyatlarning bartaraf etilishini va tovarlar harakatiga .liaroit yaratilishini ta’minlovchi qarorlami qabul qilishdadir.

I .ogistikani boshqarish boshqaruv vazifalari tizimi orqali amalga nsliiriladi.

bogistik boshqaruvning vazifalari, Logistik boshqaruv vazifalari nt 11 guruhga bo‘linadi: logistik jaravon ishtirokchilari faoliyatini ii'ialashtirish va muvofiqlashtirish, olingan buyurtmalami bajarish yu/iinidan olib borilayotgan ishlarni tartibga solish va materiallar > |iini harakati ustidan nazorat qilish.

Kejalashtirish va muvofiqlashtirish vazifalarini tadbiq etish niayonida materiallar oqimi harakati rejasi va jadvali tuziladi, ho'limlar mahalliy rejalarini bir-biri bilan bog‘lash amalga oshiriladi, boshqaruvning maqsadi ishlab chiqiJadi va ularga erishishning baholash mezoni shakllanadi, belgilangan rejalar va jadvallarni bajarish yuzasidan korxonaning barcha bo‘limlari faoliyati muvofiqlashtiriladi.

Tartibga solish jarayonida materiallar oqimi harakati kuzatiladi, rejadan va jadvaldan og‘ishlar yuzaga kelgan hollarda ularni bartaraf etish bo'yicha choralar ko‘riladi, materiallar oqimi harakati uchun mas’ul bo‘lgan barcha bo‘limlar ishi bir-biri bilan bog‘lanadi, yuzaga keladigan tartibsizliklarni bartaraf etish yuza­sidan chora-tadbirlar ishlab chiqiladi. Nazorat vazifalari tadbiq etilganda ishlab chiqarishning materiallar bilan ta’minlanganligiga va ulardan samarah foydalanilishiga baho beriladi, tovar harakati bilan bog‘liq xarajatlar tahlil etiladi, logistik boshqaruv samarasini oshirish yuzasidan qarorlar ishlab chiqilishi tashkil etiladi.

Boshqaruv tizimining tashkiliy tuzilmalari. Korxonalarda materiallar oqimini boshqarish maxsus tashkiliy tuzilmalami shakl- lantirish va faohyatini ta’minlash asosida amalga oshiriladi.

Korxonalarda logistika vazifalarini tadbiq etish yuzasidan olib boriladigan ishlarda korxonaning ko‘pgina bo‘limlari ishtirok etadi.

• 
  marketing xizmati bozorni o‘rganadi hamda ehtiyoji katta bo'lgan tovarlar to‘g‘risida ma’lumotlarni to‘playdi;
  
• 
  moddiy-texnik ta’minot xizmati material resurslarini sotib olishni tashkil etadi va ulaming korxona ichidagi iste’molchilarga yetkazilishini ta’minlaydi;
  
• 
  korxonaning iqtisodiy-rejalashtirish bo'limi mahsulot ishlab chiqarish rejasini shakllantiradi;
  
• 
  ishlab chiqarish bo‘limlari mahsulot ishlab chiqarish vazifa­larini amalga oshiradilar;
  
• 
  korxonaning transport xizmati korxonada, korxona ichida va iste’moichilarga yetkazishda yuklar harakatini tashkil etadi;
  
• 
  ombor xo‘jaligi material resurslarining saqlanishini va ishlab chiqarishga berilishini ta’minlaydi.
  
• 
  sotish xizmati va moliya bo'limi tashqaridagi iste’molchilarga mahsulot sotilishini tashkil etadi.
  

Barcha yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan bo‘Umlar ishini ikki turaagi boshqaruv tuzilmasi muvofiqiashtirishi mumkin.

1}Irinchi turdagi tuzilma muntazam shtab xodimlaridan iborat.

I In nday boshqaruvning vazifasi tovar harakatini tashkil etish vn/asidan korxona bo‘limlari tomonidan olib borilayotgan barcha

1. 
   hlami muvofiqlashtirish, birlashtirish va nazorat etishdir.
   

Ikkinchi turdagi tuzilma — muntazam tashkiliy boshqaruv. Itn luziimada tovar harakati boshqaruvchisi logistika tizimining luirha vazifalarini tadbiq etilishini, shu jumladan, materiallarni niib olish va egalik qilish ishlarini bevosita boshqaradi hamda ishlab chiqarishda materiallar oqimi harakatini nazorat qiladi.

Amalda korxonani boshqarish apparati tuzilmasining ma’lum lin snaroit talablari btlan bogiiq bo‘lgan boshqa variantlari ham mavjud. Chet ellarda ko'pgina firmalar о zlarida tarkibiga tovar liwrakatining turli faoliyat jihatlarini tashkil etish uchun mas’ul ho’lgan boshqaruvchilar kiritiigan doimiy komitetlarni ta’sis etmoq- dtilar. Komitedar muvofiqlashtirish vazifalarini bajaradilar. Ayrim In malar tovar harakati bo‘yicha vitse-prezident lavozimlarini kirit- moudalar, boshqalari materiallar oqimini samarali boshqarish bilan liPjj liq bo'limlarni ikki yoqlama bo'ysundirishga asoslangan m.iiritsaga oid mexanizmlarni yaratmoqdalar.

Korxonada logistika bo‘limining vazifaiari. Hozirgi zamon lii.iroitida chet el korxonalarida logistika bo‘limlari tuzilmoqda. Ularning vazifaiari zamonaviy texnik vositalardan foydalanib m.ikiriallar oqimini tashkil etish, qulay sharoit yaratish va nazorat iplishdir. Bunday boMim quyidagi vazifalarni bajaradi:

1. 
   logistika tizimini shakllaniirish va rivojlantirish — loyiha- l.inhtirish va korxonada logistik tizimni amalda tadbiq etish, mavjud li/imni vaqti-vaqti bilan qayta ко‘rib chiqish hamda tashqi va u hki sharoitlarning o'zgarishiga qarab qayta tuzish;
   
2. 
   lirmani bozor sharoitiga mos ravishda savdo, investitsiya, k.ulilar sohasida logistika strategiyasini rivojlantirish;
   
3. 
   ma’muriv jihatdan boshqarish tizim. — bo‘lim xodimlari korxonada bo‘lib o‘tayotgan barcha logistik jarayonlarga rahbarlik «III idilar hamda logistik jarayonlarni tadbiq etishda qatnashayotgan knrxona bo‘limlari faoliyatini muvofiqlashtiradilar.
   

I ogistika bo‘limi tuzilmasida boshqaruvning u yoki boshqa vn/ilalari uchun mas’ul bo‘lgan tarkibiy qismi (byuro, guruh)

ajratilishi lozim bo‘ladi: prognoz yoki reja tuzish, tartibga solish va nazorat, logistika tizimini loyihalashtirish va rivojlan- tinsh, operativ suratda boshqarish va muvofiqlashtirish va boshqalar.

0‘zbekiston korxonalarida qabul qilingan logistikani boshqarish tizimining tuzilmasi qat’iy markazlashtirilgan rejali boshqaruvni moMjalga olib tuzilgan. Korxonalarda texnik va ishlab chiqarish xizmatlari sotish va moliya xizmatlariga ko‘ra ko‘proq rivojlangan. Korxonalarai boshqarish tizimi tuzilmasida korxonada amalga oshiriladigan logistik jarayonlarni muvofiqlashtirish vazifalarini bajamvchi bo‘limlar ajratilmaydi. Logistik vazifalarni amalga oshirish bilan mashg'ul bo‘limlar faoliyati vazifalari va chegaralari balansga keltirilmagan.

Materiallar oqimi boshqaruvi tizimini takomiiiashtirish. Hozirgi zamon sharoitida amaldagi materiallar oqimi boshqaruv tizimini takomiiiashtirishning uch yo'nalishini ajratish mumkin.

Birinchisi — turli funksional tarkibiy qismlarning iqtisodiy mexanizmlardan foydalanishni yaxshilash hisobiga o‘zaro bog‘liq- ligini kuchaytirish.

Ikkinchisi — korxona boshqaruvi tuzilmasida tashkiliy o‘zga- rishlami amalga oshirish orqah muvofiqlashtirishni kerakli darajaga yetkazish.

Uchinchisi — elektron hisoblash mashinalari va «materia llarga bo‘lgan ehtiyojlarni rejalashtirish tizimi» yoki «materiallarni rejalashtirish va boshqarish tizimi» kabi maxsus axborot tizimlaridan foydalanish asosida materiallar oqimi boshqaruvini takomiiiashtirish.