Lipidlar haqida asosiy tushuncha

Lipidlar va ularning odam organizmidagi ahamiyati

Reja:

1. 
   Lipidlar haqida asosiy tushuncha
   
2. 
   Lipidlar klassifikatsiyasi.
   
3. 
   Yog`larning organizmlardagi lokalizatsiyasi.
   
4. 
   Yog`larning fiziologik ahamiyati
   

Lipidlar haqida asosiy tushuncha
O`simliklar va tirik organizmlarda shunday bir turli-tuman tarkibli moddalar guruhi borki, ular boshqa moddalardan quyidagi xossalari bilan ajralib turadi:
- suvda erimasligi va organik erituvchilarda eruvchanligi;
-tarkibida yuqori molekulyar alifatik yoki alitsiklik qator yog` kislotalari va ularga mos spirtlar, hamda uglevodorodlar borligi;
-bunday moddalarning organizm to`qimalariga katta fiziologik ta`sir ko`rsata olishi.
Bunday guruhga tegishli moddalarga lipidlar deb aytiladi.
Lipidlarning klassifikatsiyasi.
Lipidlarning turli xil klassifikatsiyasi mavjud bo`lib, eng keng tarqalgan klassifikatsiyasiga asosan lipidlar kimyoviy tarkibiga qarab guruhlar va guruhchalarga bo`linadi.
Oddiy lipidlar: bu guruhga kiradigan birikmalar tarkibida azot va fosfor bo`lmaydi. Oddiy lipidlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

• 
  glitseridlar (yoki atsilglitserinlar) -asosan yuqori molekulyar yog` kislotalarining glitserinli efirlari. Glitseridlar (atsilglitserinlar) yog`larning asosini tashkil etadi;
  

• 
  tserinlar-yuqori molekulyar yog` kislotalari va alifalik qatorning bir atomli yuqori molekulyar spirtlari efiri. Tserinlar mumlarning asosini tashkil etadi.
  
• 
  mikrozidlar – shakar moddasi (tregaloza) va yog` kislotalari efiri.
  
• 
  tserollar – yuqori spirtlarning oddiy efirlari.
  
• 
  uglevodorodlar.
  

Murakkab lipidlar. Bu guruhga fosfolipidlar, glyukozidolipidlar, lipoproteidlar kabi birikmalar kiradi.
Tsiklik lipidlar. Bu guruhga quyidagilar kiradi:

• 
  Alitsiklik yuqori molekulyar kislotalarning glitserinli efirlari
  
• 
  Alitsiklik spirtlar yoki sterinlar (sterollar) va ularning yuqori molekulyar alifatik yog` kislotalari bilan hosil qilgan efirlari.