Lingvistik tahlil metodlari

STATISTIK METOD

• Statistik tahlil tilning barcha qatlamlarida birdek qo'llanishi sababli universal uslub hisoblanadi. Bu uslub transformatsion tahlil kabi tushuntirish qobiliyatiga ega bo'lmasa-da, nutqda til elementlari va til hodisalarining ishlatilish darajasini aniq ko'rsatib beradi. Hozirgi zamon tilshunosligi til hodisalarini faqat sifat tomonidan emas, balki miqdor jihatidan ham chuqur o'rganishni taqozo etadi. Ma'lumki, miqdor o'zgarishi sifat o'zgarishi bilan uzviy bog'liqdir.

Til va nutq hodisalarining ishlatilish darajasi bir xil emas. Til hodisalarining statistik xususiyati lug'aviy ma'lumotlarga asoslanadi. Tillardagi so'z turkumi miqdor jihatdan o'rganilganda otlar lug'at tarkibining 50-60 %, fe'l 20-25 %, qolgan so'z turkumlari taxminan 15-20 % ni tashkil etishi aniqlangan.

• Til va nutq hodisalarining ishlatilish darajasi bir xil emas. Til hodisalarining statistik xususiyati lug'aviy ma'lumotlarga asoslanadi. Tillardagi so'z turkumi miqdor jihatdan o'rganilganda otlar lug'at tarkibining 50-60 %, fe'l 20-25 %, qolgan so'z turkumlari taxminan 15-20 % ni tashkil etishi aniqlangan.

Nemis tilidagi otlarda jins kategoriyasi borligi ma'lum. Uchta jinsning bu tildagi nisbati quyidagicha:

feminin jinsdagi otlar - 45 %

maskulin jinsdagi otlar - 38 %

neytral jinsdagi otlar - 17 %

Ma' no komponentlarini tahlil qilish metodi (definitsion tahlil)

• Keyingi yillar ichida so'zning ma'no anglatish jihatini mayda elementar ma'no anglatuvchi birliklarga bo'lib o'rganish rivojlandi. So'zning lug'aviy ma'nosini bu tarzda o'rganish tilshunoslikda ma'no koinponentlarini tahlil qilish uslubi nomini oldi.
• Ushbu uslub azaldan ko'p ma'noli so'zlarning o'zaro ma'nosini farqlashda leksikografiya sohasida ma'lum darajada qo'llanib kelingan.
• Tilshunoslar bu uslubdan XX asrning 50-60-yillariga kelib, sintaksisda ham foydalana boshladilar.
• So'zning ma'nosini farqlovchi semalar yig'indisidan tashkil topadi. Sema - so'zning eng kichik ma'no birligidir.

Masalan:

ayol – odam, qiz – odam,

ayol jinsiga taalluqli ayol jinsiga taalluqli

yoshi katta yoshi katta emas

• Hozirgi kunda ma'no komponenti uslubining ikki ko'rinishi mavjud:
• 1. So 'zning lug 'aviy ma 'nosini tahlil qilish. 2. Ko'p pog'onali definitsion tahlil (KPDT) Ularning o'zaro farqi quyidagicha:
• 1. So'zning asosiy ma'nosi (umumiy farqlovchi semalar) ushbu so'zning lug'aviy ma'nosida eksplitsit, ya'ni ochiq va aniq ifodalangan bo'lsa, bunda definitsion tahlilning birinchi turidan foydalanamiz.
• blackhead — a stupid person Bu yerda blackhead so'zining izohi bu so'zning insonga taalluqli ekanligi (person leksemasi - eksplitsit izoh) va bu insonning aqlan ojiz (stupid) ekanligini ko'rsatib turibdi.
• 2. KPDT asosan farqlovchi semalarni aniqlashda keng qo'llaniladi. Agar so'zning ma'nosi lug'aviy ma'no izohida aniq bo'lmasa, ya'ni implitsit (yashirin) tarzda ifodalangan bo'lsa, unda biz ko'p pog'onali uslubdan foydaiangan holda til birligining semantik belgilarini aniqlaymiz:
• calf-stupid, silly, raw-indesent, morally offensive-unpleasant, disgusting Ushbu so'zning farqlovchi stilistik semasi KPD tahlilining 4 pog'onasidagina aniqlanadi.