Lingvistik pragmatikaning amaliy va nazariy shakllanishi. Lingvistik pragmatikaning umumiy va xususiy shakllanishi. Nutqning pragmatik xususiyatlari


Lingvistik pragmatikaning umumiy masalalari



Download 18,73 Kb.
bet2/4
Sana28.04.2022
Hajmi18,73 Kb.
#589470
1   2   3   4
Bog'liq
Mustaqil ish

Lingvistik pragmatikaning umumiy masalalari. Kommunikatsiya jarayonining kengayishi munosabati bilan uni tadqiq etish jarayoni ham murakkablasha bordi. Boshka fan sohalarida bo‘lgani kabi tilshunoslikda ham yangi tarmoq yangi tadkikot obyektlari yuzaga kela boshladi. Ma’lumki, aloqa-aralashuv jarayoni bilish, anglash, ifodalash, sezish, o‘qish bilan uzviy aloqador ifoda formalarining turli-tumanligi bilan ajralib turadi. Ifoda formalarining qo‘llana boshlanishining o‘zidayoq munosabat tushunchasi namoyon bo‘la boshlaydi. Shuning uchun bularga xos semantik, sintaktik, ayniqsa, pragmatik xususiyatlarni ma’lum lingvistik mezonlar vositasida ajratish bugungi tilshunoslikning asosiy masalalaridandir. Aloqa-aralashuv jarayoniga xos mana shu uch ifoda turining neytral va affektiv xususiyatlari lingvistik pragmatikaning tadqiq doirasi sifatida ajratiladi. Mashhur tilshunos T.V.Kolshanskiyning ta’kidlashicha, so‘zlovchi subyekt his-tuyg‘ulariga xos xususiyat belgilardan ajralgan ma’lum bir axborotni ifoda etishi mumkin emas. Nutq mazmuniga hamohang his-tuyg‘u va barcha baholar konkret tinglovchiga qaratilgan buladi. Ana shu tinglovchi uchun qaratilgan subyekt nutqiga xos munosabat belgilari - nutqdagi barcha buyoqlar yaxlit tarzda pragmatika deb nomlanadi. Bu ularning pragmatik tayinlanishi deb qaraladi. Pragmatik hodisalar mohiyatini o‘rganish tilshunosdan mantiqiy va falsafiy mushohadalarni ham talab qiladi. Shuning uchun lingvistik pragmatika masalalari hodisani faqat lisoniy tahlil etibgina kolmasdan, balki uning mantiqiy, falsafiy va sotsial xususiyatlarini ham o‘rganadi. Shu ma’noda L.A.Kiselevaning pragmalingvistikaning dolzarb masalalari xususidagi qarashlari diqqatga sazovordir. Jumladan, pragmalingvistika: a) nutqning yuzaga kelishi bilan bog‘liq so‘z va qurilmalarning qo‘llanishiga oid pragmatik xususiyatlarnigina emas, balki turli sathdagi yordamchi so‘z va morfemalar, so‘z birikmasi, gaplarga xos pragmatik xususiyatlar; b) til va nutqning pragmatik funksional konuniyatlari; v) nolingvistik vaziyatning tipik shakllari; g) sotsial maqsad, vazifalar; d) nutq subyekti, adresati, sotsial va ruhiy tip sifatida hamda faqat mana shularga asoslangan holda aniq nolingvistik vaziyatga muvofiq ravishda ifodada shaxsning suhbatdoshlarga qaratgan maksad, vazifalarini o‘rganadi. Bu ishda olim «rechevogo vozdeystviya» atamasi - nutqiy «ta’sir etish» tushunchasi ostida lingvistik pragmatikani nazarda tutadi. Umuman, so‘zlovchi va tinglovchi orasidagi verbal ifodada ma’lum maksad hamda vazifalarga asoslangan his-tuyg‘uga ta’sir etuvchi (perlokutiv) xususiy munosabat bayoni bu ishning asosiy mazmunini tashkil qiladi. «Semantikaning tekshirish ko‘lami g‘oyat kengayib ketganligi tufayli, uni bir oz yengillatishga, ma’noning kontekst bilan bog‘liq qismidan xalos qilishga to‘gri keldi». Keyingi paytlarda amalga oshirilgan tadkshotlar davomida shu narsa ma’lum bo‘ldiki, bayon kilingan har bir ifoda tarkibidagi propozitsiyada so‘zlovchi shaxsi bilan uzviy aloqador mazmuniy strukturalar ham aks etayotganligi, bularning asosiy belgi va xususiyatlari, mohiyatiga oid tafsilotlar fanda hamon ochiq qolayotganligi lingvistik pragmatikaga ehtiyojni kuchaytirdi. Pragmatikaning tadqiqot obyekti murakkab bo‘lib, bu soha o‘rganadigan muammolarni umumlashtirilgan holda tasnif etish va o‘rganish tilshunoslik fanining bosh masalasidir.

Download 18,73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish