Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b. T. Sаlimov, M. S. Yusupov, B. B. Salimov mikroiqtisodiyot

Pe _C


D

0	Q1	Q	e	Q2	Q

19.10-rasm. Ekin maydonlari cheklanganda taklif chizig`i (taklif chizig`i S elastik emas bo`lgani uchun u gorizotal ko`rinishda)

Bunday siyosatda iste′molchi ortiqchaligining o`zgarishi quyidagicha teng: ист.  A  B.

Fermerlar Q₁ miqdorda mahsulot ishlab chiqarib, uni yuqori P_* narxda sotadi. Natijada fermerlar ortiqchaligi A to`rtburchak yuziga teng miqdorda oshadi. Lekin, ishlab chiqarish hajmi Q<sub>e</sub> dan Q<sub>1</sub> ga qisqargani uchun fermerlar S uchburchak yuziga teng bo`lgan ortiqchalikni yo`qotadi. Bulardan tashqari, fermerlar ekin maydonini (ishlab chiqari hajmini Q<sub>1</sub> ga) qisqargani uchun davlatdan pul kompensatsiyasi oladi. Shunday qilib, ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligining umumiy o`zgarishini quyidagicha aniqlash mumkin:  i/ch= A - C + pul kompensatsiyasi.
Davlat xarajatlari, ya′ni femerlarga to`lanadigan rag`batlantirish (kompensatsiya) puli kamida B+C+E ga teng bo`lish kerak. Bu yerda B+C+E fermerlar ekin erlarini qisqartirmaganda qo`shimcha mahsulot ishlab chiqarib, uni yuqori P_* narxda sotishi natijasida olish mumkin bo`lgan qo`shimcha foydaga teng. Shuning uchun ham davlat xarajatlari kamida B+C+E ni tashkil qiladi va u fermerlarga pul kompensatsiyasi tariqasida berilgani uchun ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligi quyidagicha bo`ladi: i/ch  AC  B C  E  A B  E.
343

Ushbu ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining o`zgarishi davlatning narxlarni mahsulotning bir qismini sotib olish hisobidan barqaror bo`lishini ta`minlash siyosatidagi ortiqchalik o`zgarishining o`zi. Iste′molchilrga ham buni farqi yo`q, nima uchun deganda, ular ikkala siyosatda ham bir xil yo`qotishga ega. U ikkala siyosatdan qaysi biri davlat uchun qimmatroq bo`lishiga qaraymiz. Bu yerda 19.10-rasmdagi

uchburchaklar yuzalari yig`indisi B+C+E 18.9-rasmdagi Q<sub>2</sub>  Q<sub>1</sub>  P<sup>*</sup>  E yuzadan kichik bo`lgani uchun ham davlatning ekin ekiladigan erlarni cheklash siyosati, ortiqcha mahsulot sotib olish asosida narxlar barqarorligini ta`mirlash siyosatidan ekanligi kelib chiqadi.
Ekiladign erlarni cheklash siyosatidagi jamiyat farovonligining

o`zgarishi quyidagiga teng:  jamiyat

 ist.+  i.ch - davlat xarajatlari = A 
yerda davlat xarajati = B+C+E.