Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

Soliqlarning qayta taqsimlash funksiyasi – 
davlat soliqlar 
yordamida korxonalar va tadbirkorlar foydasi, aholi daromadi bir 
qismini qayta taqsimlaydi, bunda olingan soliq ishlab chiqarishga va 
ijtimoiy 
tarmoqlarga 
ko‘maklashuvchi 
sohalarni, 
ya’ni 
infratuzilmani rivojlantirishga, xarajatlar uzoq muddat o‘tganidan 
keyin 
qoplanadigan 
mablag‘ 
va 
fond 
talab 
tarmoqlarni 
investisiyalashga yo‘naltiriladi. Soliqlarning qayta taqsimlash 
funksiyasi ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligi bilan izohlanadi. 
Tegishli tarzda tuzilgan soliq tizimi bozor iqtisodiyotiga ijtimoiy 
yo‘nalish berishga imkon tug‘diradi. Jahon tajribasida soliqqa 
tortishining progressiv stavkalari joriy etilganini, ijtimoiy himoyaga 

---

236 
muhtoj fuqarolarning muayyan muddat yoki umrbod soliqlardan to‘la 
yoki qisman ozod qilinganligini ko‘rishimiz mumkin. Xuddi shunday 
yondashuv O‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolardan olinadigan 
daromad solig‘i to‘g‘risida»gi qonunida ham ifodasini topgan. 
Aytaylik, soliqqa tortiladigan daromad aniqlanayotganida soliqqa 
tortilmaydigan minimum miqdoridagi daromad qo‘shilmaydi, ayni 
paytda ortiqcha daromadlar soliqqa yuqori progressiv stavkalar 
bo‘yicha tortiladi. 
Bozor iqtisodiyotida soliq – moliya resurslarini jamlash, xo‘ja-
lik faoliyatini izga solib turish va daromadlarni ijtimoiy ahamiyatga 
molik maqsadlarga qayta taqsimlash bilan bog‘liq muhim vazifalarni 
bajaradi. Puxta ishlab chiqilgan, aniq amal qiladigan soliq tizimisiz 
samarali bozor iqtisodiyotini shakllantirish imkonsizdir. 
 
O‘z-o‘zini nazorat va muhokama uchun savollar 
 
1.
Qadimgi davlatlarda qanday soliqlar mavjud bo‘lgan? 
2.
O‘zbekiston Respublikasining soliq tizimi qachon 
shakllana boshladi va qanday xususiyatlarga ega? 
3.
Soliq siyosatining o‘ziga xos jihati nimada? 
4.
Soliq islohotlarining asosiy yo‘nalishlarini ko‘rsatib bering. 
5.
Soliqqa tortish tizimiga kiritilgan sezilarli o‘zgarishlar 
mohiyati nimalardan iborat? 
6.
O‘zbekiston Respublikasining soliq tizimi boshqa 
mamlakatlar soliq tizimidan qaysi jihatlari bilan farq qiladi? 
7.
XX asrning boshlarida O‘zbekistonda o‘tkazilgan soliq 
siyosatining o‘zagi xos jihatlari nimalardan iborat edi? 
8.
Korxonalardan qanday soliqlar undiriladi? 
9.
Tadbirkorlardan qanday soliqlar undiriladi? 
10.
Aholi daromadi nima? 
11.
Oila daromadi qanday tarzda taqsimlanishi mumkin? 
12.
Barter operatsiyalari deganda nimani tushunasiz? 
13.
Soliqlar moliyaviy resurslarga qanday ta’sir ko‘rsatadi?