Lim vazirligi guliston davlat universiteti

2-asosiy savol bayoni: Tashqi iqtisodiy aloqalar har tomonlama taraqqiy ettirishning muhim va samarali yo’llaridan biri xorijiy mamlakatlar bilan qator sohalarda qo’shma korxonalar qurishdir.
Tashqi iqtisodiy munosabatlarning bu yo’nalishi jahonning ko’p mamlakatlarida keng tarqalgan. Qo’shma korxonalar tashkil etish va ularni samarali taraqqiyot yo’liga solish ishchi kuchlari ko’p bo’lgan davlatlar qatoriga kiruvchi mamlakatimiz uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Shunga ko’ra O’zbekistonda ham bu borada katta ishlar amalga oshirilmoqda.
O’zbekistonda qo’shma korxonalarni tashkil qilishda jahonning ko’pgina mamlakatlari ishtirok etmoqda. Ular orasida AQSh, Xitoy, Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Isroil, Hindiston, Rossiya, Ukraina kabi mamlakatlar etakchi o’rinni egallab kelmoqda.
Respublikada vujudga kelayotgan qo’shma korxonalar soni yil sayin ortib bormoqda. 1994 yilda bunday korxonalar soni 900 tani tashkil etgan bo’lsa, 2001 yilda 1958 ta, 2002 yilda 2087 ta, 2005 yilda 2627 taga etdi.
1994 yilda xorijiy investitsiya hisobidagi korxonalar YaIMdagi ulushi 2,6 foizni tashkil etgan bo’lsa, 2004 yilga kelib mazkur ko’rsatkich 15,1 foizga etdi. Ular tomonidan amalga oshirilgan eksport hajmi 1994 yilda 2 mln dollardan 2004 yilda 785,2 mln dollargacha, mamlakat jami eksportidagi ulushi 1,0 foizdan 16,2 foizgacha o’sdi. Bunday korxonalarning respublika importdagi ulushi esa 1994 yilda 6 foizdan 2004 yilda 30,5 foizgacha ko’paygan.
Mustaqillik yillarida O’zbekiston hududida barpo etilgan qo’shma korxonalar orasida "O’zDEU avto ", "Zarafshon-Nyumont", "Qabul-O’zbek", "O’zBAT", "DEU Tekstil komponi" kabilar shuhrat qozongan.
Mamlakat ma’muriy mintaqalari doirasida tahlil qiladigan bo’lsak, O’zbekistondagi qo’shma korxonalarning 68,5 foizi yoki 1800 tasi Toshkent shahriga to’g’ri keladi. Shuningdek, ularni soni Samarqand (125 ta) va poytaxt viloyatlarida (193 ta) ham nisbatan ko’p. Ayni vaqtda qo’shma korxonalar Sirdaryo (37 ta), Navoiy (36 ta), Xorazm (29 ta) va Jizzax (25 ta) viloyatlarida yetarlicha rivojlanmagan.
Kelajakda mamlakat tashqi iqtisodiy faoliyatini rivojlantirishda uning har bir ma’muriy rayoni (viloyat, tuman) hamda turli mulk shaklidagi korxonalar ishtirokini taminlash vatanimiz iqtisodiyotini yuksaltirishga, xalqning turmush sharoitini yaxshilashga ma’lum hissa bo’lib qo’shiladi.
Mustaqil mamlakatimiz tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirishda xalqaro turizm katta o’rin tutmog’i lozim. Bu faoliyat to’g’ri va samarali tashkil etilsa, juda katta iqtisodiy samara berishi hamda mamlakatta katta miqdorda chet el valyutasini olib kelishi mumkin.
O’zbekiston xalqaro turizmni rivojlantirish uchun zarur bo’ladigan o’lkan imkoniyatlarga ega.
Turizm haqida gap borganda tarix durdonalari bo’lmish va jahon ahlini o’ziga qaratgan ajoyib obidalar saqlanayotgan Samarqand, Buxoro, Xiva, Termiz, Marg’ilon kabi shaharlar muhim ahamiyat kasb etishi mumkinligini aytib o’tish lozim.
Xalqaro turizm sohasini samarali rivojlantirish maqsadida 1992 yil iyulda “O’zbekturizm” Milliy kompaniyasi tashkil etildi.
Hozirgi kunda ushbu kompaniya turizm borasida arzigulik ishlarni amalga oshirmoqda.
Kelajakda mazkur sohani yanada rivoj topishida 1999 yil 20 avgustda qabul qilingan "Turizm to’g’risida"gi qonun alohida o’ringa ega.