Lim vazirligi guliston davlat universiteti

Iqtisodiyotning hududiy tarkibi. Jizzax viloyatida xo’jalik tarmoqlari notekis joylashgan. Viloyat markazi-Jizzax shaxrida jami sanoat korxonalarining 25 foizga yaqini to’plangan.
Asosiy qo’shma korxonalar mujassamlashgan, transport infrastruktura tarmoqlari yaxshi rivojlangan markaz ham Jizzax shaxridir, Dashtobod, G’allaorol, Do’stlik tumanlarida tog’ sanoat tuguniga kiruvchi tarmoqlar, ya’ni Mapjonbulok oltin, Quytosh volfram qazib olish sanoati rivojlangan, Paxtakor, Do’stlik, Mirzacho’l tumanlarida qurilish materiallari kombinati, paxta zavodlari, un kombinatlari mavjud.
Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini etishtirishda Baxmal, Mirzacho’l, Do’stlik tumanlari ajralib tursa, Jizzax, G’allaorol, Zafarobod tumanlarida ushbu tarmoq mahsulotlarini qayta ishlab beruvchi korxonalar joylashgan. Umuman olganda, Jizzax viloyati xo’jaligining hududiy tarkibida ikki asosiy rayon ajralib turadi. Ularning birinchisiga tog’ va tog’ oldi mintaqalarida joylashgan bog’dorchilik, chorvachilik, lalmikor dexqonchilik va tog’-kon sanoatiga ixtisoslashgan hududlar kiradi. Ikkinchisining vujudga kelishi va rivojlanishi esa asosan erlarni o’zlashtirish, paxta etishtirish va qayta ishlash sanoatini rivojlantirish bilan bog’liq.
3-asosiy savol bayoni: Mazkur viloyat 1963 yilda tashkil topgan. Uning xududida 9 ta tuman, 5 ta shaxar va 6 ta shaxarchalar mavjud.
Sirdaryo viloyatining umumiy maydoni 5,1 km² bo’lib, Mirzacho’l iqtisodiy rayoni hududining 19,9foizini tashkil etadi. Aholisi, 2001 yil ma’lumotlariga binoan, 649,6 ming kishi yoki Respublika jami aholisining 2,5 foiziga teng. Aholining 90% dan ortig’i sug’oriladigan hududlarda joylashgan.
Ma’muriy markazi Guliston shaxri. Viloyat Respublikada ishlab chiqariladigan sanoat mahsulotining 1,2 foizini, qishloq xo’jaligi yalpi mahsulotining 3,7 foizini berali.
Xo’jaligi, transport va infrastruktura tarmoqlarining rivojlanishida qo’shni Toshkent viloyatining ahamiyati yuqori.
Iqtisodiy geografik o’rni va tabiiy boyliklari.
Sirdaryo viloyati Mirzacho’l iqtisodiy rayonining shimoli-sharqiy hududini egallagan holda qulay iqtisodiy geografik mavqega ega. Bunday qulaylikni Toshkent viloyati, Zarafshon va Farg’ona vodiylariga qo’shniligi, magistral transport yo’llarining o’tganligida ko’rish mumkin. Shuningdek, shimoldan Janubiy Qozog’iston, janubdan Tojikiston Respublikasi bilan chegaradoshligi uning alohida geosiyosiy ahamiyatga egaligini ham bildiradi.
Sirdaryo viloyati er usti tuzilishi uncha murakkab bo’lmagan holda foydali qazilmalarga ham boy emas. Faqatgina qurilish materiallarida ishlatiladigan g’isht ishlab chiqarish uchun xom ashyoni hisobga olmaganda deyarli boshqa boyliklari yuq.
Hududining aksariyat qismi tekisliklardan iborat bo’lib, Jizzax viloyatidan farq qilgan holda u sug’orma dexqonchilik qilishga yaxshi sharoit yaratadi. Ammo umumiy er fondi nafaqat iqtisodiy rayonda, balki Respublikada ham nisbatan kichik hisoblanadi.
Viloyatda vegetatsiya davri uzun bo’lib, u 210-228 kunga etadi. Iqlimining issiqligi, vegetatsiyaning uzoqligi issiqsevar ekinlar etishtirish uchun qulay. Asosiy suv resurslariga Sirdaryo kiradi va u hudud erlarini sug’orishga xizmat qiladi. Respublikamizdagi gaz bilan ishlaydigan eng yirik, quvvati 3000 mVt bo’lgan Sirdaryo IES viloyatning Shirin shaxrida qurilgan.
Sirdaryo viloyatidagi o’ziga xos tabiiy-iqtisodiy geografik omillarning mavjudligi xo’jalikning sug’orma dexqonchilik va shu asosda ba’zi tarmoqlarning rivojlanishiga olib kelgan.