|
4.Њиндуизм ва ислоњоти динии он.
Њангоме, ки буддизм пайдо шуд, брањманњо дар шахси (симои) ин
дин як хатари бузург ва раќиби пурќуввати худро диданд. Онњо њис
карданд, ки агар таъљилан чора набинанд, мардум аксаран ба дини
буддої мегараванд ва дигар касе онњоро эътироф нахоњад кард. Маќсади
асосии муборизаи брањманњо бар зидди буддоињо ин дар нигоњ доштани
сохти каставї ва мавќеи њукмронии худ буд. Аз њамин сабаб ба онњо
лозим омад, ки таъљилан таълимоту ойинњои худро ба талаботи оммаи
васеи мардум мувофиќ гардонанд. Азбаски ин мувофиќгардонї ба
пайдоиши дини нав њиндуия оварда расонид, ба њамин сабаб ин давра
дар таърихи динњои Њиндустон номи давраи њиндуизмро гирифт.
Брањманњо барои ба мардум наздик гардонидани дин маъбадњо,
мавзеъњои муќаддас, мавзеъњои њаљгузорї ва ѓайраро сохта, ойинњои нав
ба нав фикр карда бароварданд. Хулоса онњо мебоист дини брањманиро
ба омма ва талаботњои динию рўњии он наздик гардонанд.
Дар ин давра маъбадњои аввалин дар Њиндустон пайдо гаштанд.
Маъбадњои ќадимтарин дар Њиндустон-маъбадњои буддої ба њисоб
мерафтанд. Инњо пеш аз њама ступањои болои ќабрњо ва чайтя
(маъбадњои зеризаминї) буданд. Дар таќлид ба ин сохтмонњо брањманњо
маъбадњои азими брањманї сохтанд, ки онњо бо тарзи сохтмони
фантастикї ва архитектураи аљоиби худ тасаввуроту хаѐлоти мардумро
пахш мекарданд. Дар дохили маъбадњо њайкалњои азими худоњо сохта
мешаванд. Баъзеи онњоро њангоми љашнњо ботантана дар кўчањо
мебурданд.
Акнун тибќи таълимотњои нав, худоњои осмонии брањманњо дар
замин низ таљассуми худро пайдо намуданд. Яке аз он худоњо, ки дар
замин таљассуми худро пайдо кард, Кришна буд. Таљассуми Кришна дар
рўи замин Вишну буд. Ќиссае бофта бароварда мешавад, ки он гўѐ дар
рўи замин (монанди ќиссањои буддоию масењї) таваллуд ѐфтааст. Дар он
ќисса ќањрамонињои Кришна, мењрубонињои ў нисбати одамон ва
вафоташ дар рўи замин зикр гардидаанд.
Дар Њиндустони Љанубї дар наќши худои наљотбахш Рама-
ќањрамони асотирии ориѐињо, ки Цейлонро фатњ намуда буд, баромад
мекунад. Рама-ќањрамони эпоси ќадимаи њиндуѐн «Рамаяна» мебошад.
Дар натиљаи парастиши худоњои наљотбахш дар Њиндустон равияву
мазњабњои зиѐди гуногун дар њиндуия пайдо мегарданд. Миќдори ин
равияю мазњабњо чунон зиѐданд, ки њатто имкони њамаи онњоро ба
њисоб гирифтан вуљуд надорад. Ба ин равияњо муаллимон-«гуру»-њо
роњбарї мекарданд. Аз њамин рў, наќши «гуру»-њо дар њиндуизм хеле
калон гардид. Дар даврањои ќадим брањманњо худашон ќурбонї
мекарданд, гимн мехонданд, њамдигарро аз ведањо таълим медоданд ва
ба мардуми одї коре надоштанд. Дар ин давраи њиндуия бошад
брањманњо ба муаллимони омма табдил ѐфта, ба њаѐти динии мардум
роњбарї мекарданд. Нуфузи «гуру»-њо меафзояд. Онњо ба миѐнаравони
байни худоњо ва мардум табдил меѐбанд. Акнун њар як сухани гуру
барои тарафдорони ў ќонуни муќаддас буд. Ба љои аввал одатњое
мебароянд, ки бо коркарди замин ва њунармандї алоќаманданд. Худоњое
пайдо мешаванд, ки њомиву пуштибони касбе ѐ кастае буданд. Њар як
каста њомии худро дошт.
Ѓайр аз ин, ойинњои ќадимаи њиндї-эњтиром гузоштан ба њайвонот
низ дар њиндуизм љои худро ишѓол карданд. Худоњои њиндуї акнун дар
шакли нима одаму нима њайвон инъикос мегардиданд. Ганеша-худои
доної-дар шакли фил, Хануман-дар шакли маймун ва ѓайра. Њанўз аз
замонњои ќадим ориѐињо говњоро њайвоноти муќаддас медонистанд. Об
низ мавриди эњтирому таќдис ќарор гирифт. Дарѐи Ганга муќаддас
эълон шуд. Гуфта мешуд, одам чи гуноње, ки накарда бошад, оби Ганга
онро пок месозад. Њиндуи мўъмин бояд дар соњили дарѐи «Ганга»
бимирад.
Њар гуна равияњои вањшиѐна низ вуљуд доштанд. Чунончи, равияи
тхуги (бўѓикунандагон). Онњо бањри худозан Кали ѐ Дурга, њамсари
Шива њамчун ќурбонї одамони тасодуфан аз роњ мегузаштагиро дошта,
бўѓї карда мекуштанд. Намояндагони баъзе халќиятњои мунда дар
гузашта ба хотири ќурбонї кардан ба худои замин бачањоро ќурбон
мекарданд (мериа).
Аксари равияњои мављудаи њиндуизмро ба ду гурўњи калон таќсим
намудан мумкин аст: равияњое, ки Вишнуро мепарастанд ва равияњое, ки
Шиваро мепарастанд. Вале дар байни ин ду гурўњи мазњабњо зиддият
нест. Њанўз дар асри XIII идеяе пайдо шуда буд, ки мутобиќи он гўѐ ду
худои асосиии њиндуизм Вишну ва Шива-зуњури њархелаи худои дугонаи
Хари-Хара мебошанд. Брањма бошад њамчун худои аз њама бузург
шинохта мешавад. Вале Брањма сурат ва мазору маъбаде надорад.
Дар њиндуизм хусусан мактаби зоњидони йога инкишоф ѐфт. Баъзе
зоњидони йога ба худ уњдадорињои вањшиѐна мегиранд ва ќасам ѐд
мекунанд, ки он ўњдадорињоро иљро менамоянд. Чунончи, дар пушти
гардани худ кашонидани панљараи оњанин, сари худро дар замин гўр
карда хобидан, хўрдани каждумњо, бо дастњои бардошта роњ рафтан,
хаму рост шудан дар болои гулхан ва ѓайра.
Таълимоти диние, ки њанўз дар давраи брањманњо кор карда
баромада шуда буд, таълимот оиди таносухи рўњ инкишоф дода шуд.
Акнун таносухи рўњ нафаќат аз тарзи њаѐт ва иљрои таълимоти каставї,
балки аз иљроиши одатњои гўркунї низ вобаста буд. Одатан њиндуњо
мурдањои худро сўзонида, хокистарашонро ба оби Ганга мепартофтанд.
Вале дар Њиндустони Шимолї то асри XIX одати суттї-сўзонидани зани
бевамондаи мурда њамроњи љасади шавњараш љой дошт.
Аз он чи ки зикр шуд, ба хулосае омадан мумкин аст, ки њиндуизмро
дини ягона номидан мумкин нест, он маљмўи динњост, ки дар он як дин
аз дини дигар хеле фарќ мекунад. Чизњои умумї дар онњо каманд, инњо-
муќаддас донистани ведањо, эътироф намудани таълимот оиди таќдир ва
таносухи рўњ, аз тарафи худо муќаррар карда шудани кастањо мебошанд.
Do'stlaringiz bilan baham: |
