Leksiya 11 Sho’lkemlestirilgen balalar ja’maatinda uash jumisinin’ gigienik ta’repleri. Mektep shipakeri jumisinin’ tiykarg’i bo’limleri. Sanitar-gigienik jumislarinin’ mazmuni

Balalar salamatligina tasir etiwshi faktorlar

Balalardin kopshiligi organizminde keri ozgerislerdin rauajlaniuinin bir katar faktorlar spatinda karalaushi atirap ortaliqtin turli faktorlar tasirine ushiraydi.

Balalardin salamatliq xalatindagi ozgerislerdi sheshiushi roldi ush gruppa faktorlar atkaradi

• 
  Populyasiya genotipi
  
• 
  Tirishilik formasi
  
• 
  Atirap ortaliq jagdayi
  

Sotsiaya xam ortaliq faktorlari biologik faktorlar (nasillik belgiler) menen ajiralgan jagdayda emes balki birgelikte tasir etedi. Bul adam keselleniudin xam ortaliq xam genotip xamde osiu xam rauajlaniudin biologik nizamliqlarina baylanisligin keltirip shigaradi.

Adebiyatlarda kobinshe BSST tarepinen formalastirilgan uliuma xalatlar keltiriledi, ogan karay, salamatliq formalaniuina karaganda sotsialliq faktorlardin tasiri 50%, biologik faktorlardin tasiri 20% atirapinda, antropogen faktorlar tasiri 20%, meditsina xizmetinin tasiri 10% shekem boladi.Birak bul katnas normalastirilgan bolip balalar osiui xam rauajlaniuinin jas kasiyetlerin,olar omirinin ayrim dauirlerinde patologiyanin formalaniuin, katar faktorlar tarkalganligin ozinde korsetpeydi.Salamatliq xalatlarina keri effektleri individumnin jasi xam jinisina baylanisli xalda turlishe boladi.

Oqiwshilar salamatliqgina tomendegi ortaliq faktorlarinin sezilerli tasiri aniklangan:

• 
  Jerdin klimat baylanisli ozine tanligi
  
• 
  Atmosfera xauasinin pataslaniui
  
• 
  qanaatlandirarsiz-sanitar-gigik sharayatlar (tiykarinan mektep imaratlari siyimliginin ortip ketiui, eki smenali shinigiular, okiu xanalarinin jeterli bolmagan maydanlari, jaman jasau sharayatlari esaplanadi)
  
• 
  Shan’araq turmis ta’rzinin’ to’men darejesi
  
• 
  Analar jumista kop bantligi
  
• 
  Mektepke shekemgi jasta jaslarga xam baslangish klaslarda kuni uzayttirilgan guruppalarga katnsi
  
• 
  Akeler tarepinen alkogoldin kabil kiliui
  
• 
  Kun tartibine rioya kilmau xam asirese, turakli uykiwg’a otpeu
  

Ekologik omil balalarda kesellikler shakllanishi «jetekshi» aximyetke iye (30% ge shekem). Bunda atiraptin pataslaniuina 20% xam tabiat klmti sharayatinda 10% tuuri keledi.

Mektep ishi baslangish klaslarda keselleniudin 12,5%in, mektepti tamamlap atkanda bolsa 20,7%in belgileydi, yagniy onin aximiyeti deyerli eki martege artadi.

Sotsialliq-gigienik omil keselleniui mektepke kelgende 27,5ti, oni tamamlap atkanda bolsa 13,9%ti belgilep beredi.

Ayrim omillerdin tasiri balalardin jasina baylanisli boladi (2.20 jadval).