Leksikografiya asoslari

Uyga vazifa: paronimlar, omonimlar, frazeologizmlar, morfemik, etimologik lug’atlardan foydalanib, har biriga 10 tadan misol yozish (iz)
3-AMALIY MASHG‘ULOT. Mustaqillik davri o’zbek lug’atchiligi. O’zbek tili sinonimlarining izohli lug’ati ustida ishlash. O’zbek tili antonimlari izohli lug’ati ustida ishlash


Azim Hojiyevning “O’zbek tili sinonimlarining izohli lug’ati” (1974) va Shavkat Rahmatullayev, N. Mamatov, R. Shukurovlarning “O’zbek tilining antonimlari izohli lug’ati” (1989) o’zbek tilida yozilgan huddi shunday lug’atlarning dastlabkisidir. O’TSIZda ko’p ma’nolilik so’zlar ichida saqlanadi. Bitirmoq so’zi bajarmoq, ado etmoq ichida ham, tugatmoq, tamomlamoq ichida ham keltiriladi. Lug’atda bosh so’z alifbo tartibida joylashgan. So’zlarning affiksal sinonimlar (befahm, fahmsiz) shaklda, so’zlarning turli variantlari (goho, gohida) lug’atda mustaqil sinonimik qator sifatida keltirilmaydi. Bir so’z birdan ortiq sinonimik qatorga bosh bo’lsa, u holda rim raqami bilan ko’rsatiladi.
Aytmoq I, bayon qilmoq, izhor qilmoq “fikr, biror gapni og’zaki ifoda etmoq”;
Aytmoq II, taklif qilmoq, chorlamoq “kashrif buyurishga iltimos qilib murojaat etish”
Aytmoq III, olmoq, ijro etmoq “Ashula, qo’shiq, she’rni”.
Har bir lug’at maqolasi quyidagilardan tashkil topadi:

1. 
   Sinonimik qator 2) sinonimik qatorda umumiy bo’lgan ma’noning izohi 3) sinonimik qatordagi har bir so’zning ta’rifi 4) tasdiqlovchi misol-sitata.
   

4.3.1-topshiriq. “O’zbek tilining sinonimlari izohli lug’ati” asaridagi ba’zi so‘zlarni og‘zaki shug‘ullanamiz.

Alanga, yolqin	Kerak, lozim, shart, darkor, zarur, zaril
Ashaddiy, o’taketgan	Urinmoq, harakat qilmoq, intilmoq, tirishmoq, unnamoq,
Ahvol, holat, hol, kepata	Yuqori, yuksak, oliy, a’lo
Balli, barakalla, ofarin, yasha, yashavor, qoyil, tasanno, o’lmang, tahsin,sallamno.	Hamma, barcha, bari, butun, bor, jami, butkul, tamom, bor-yo’q
Baxtli, baxtiyor, saodatli, toleli, mas’ud

4.3.2-topshiriq. Daftaringizga bir so’zni yozing va sherigingiz bilan almashing, u sinonimik
qatorni hosil qilsin
Tezkor savol-javoblar:

1. 
   Nima uchun o‘zbek tilining sinonimlar va antonimlar lug‘ati mustaqillik o’zbek lug‘atchiligidan keyin o‘tilyapti?
   
2. 
   Oxirgi o‘zbek tilining sinonimlar va antonimlar lug‘ati sizni qoniqtiradimi?