Leksemalarida graduonimiya bitiruv malakaviy ishi

Akillamoq, irillamoq, qopmoq.
Bu fe‟llar ko„chma ma‟noda salbiy 
emotsiya uyg„otish uchun qo„llanadi va ko„chma ma‟noda qo„llanib kelganda, 
bu bo„yoqlarni taqozo etadi. Shu xususiyatiga ko„ra darajalanish qatoriga 
joylashtirdik. 
 
Ey, ko„p kuchukka o„xshagan akillama.
Farruhning jahli chiqqanidan irilladi. 
Yaxshi topib gapirar, yomon qopib gapirar.( maqol)
Kaltaklamoq, do‘pposlamoq, po‘stagini qomoq. 
Bu fe‟l va 
frazeologizmlar qattiq tanqid qilmoq ma‟nosini beradi va shu bo„yoqning oshib 
borishiga qarab darajalanadi, fikrimizni misollar bilan dalillaymiz.
 
Bugun seni rosa gap bilan kaltaklashadiganga o„xshashyapti 
U bu qadar tanqid ostiga olinib do„pposlanishini kutmagani uchun dovdirab 
qoldi. 
Bu ketishda majlisda po„stagimni qoqib qo„limga berishadi. 
To‘nkamoq, tuhmat qilmoq, bo‘xton qilmoq. 
Bu fe‟llar faqatgina 
ayblash amalini emas nohaq ayblash amalini bildiradi shunga ko„ra salbiy 
bo„yoq oshib darajalanish qatorini tashkil qiladi.
 
Hamma aybini menga to„nkab, o„zi suvdan quruq chiqdi. 
Menga bunaqa tuhmat qilmang, aylanay. 
Menga ishoning, men bunday ishga qo„l urmaganman, u menga bo„xton 
qilyapti. 
Hamma aybni menga to„nkadi qo„ydiyu, o„zi har galgidek suvdan quruq chiqdi. 
Gap qilmoq, g‘iybat qilmoq, orqasidan tosh otmoq.
Bu fe‟llar biror 
odam to„g„risida boshqa odamga mish mish gaplar gapirish amalini bildiradi, bu 
ma‟no ushbu fe‟llarning umumiy ma‟nosini tashkil qilsada, lekin ma‟no 

---

36 
kuchayib boradi. Shunga ko„ra darajalanish qatorini tashkil qiladi, fikrimiz 
asosin quyida keltirilgan misollardan ham oydinroq ko„ramiz.
 
Bu ayollar qizimni qachon tinch qo„yib, gap qilishmas ekan? 
Mahalladagi ayollar juda yomon bo„lishgan, biri biri bilan urishgan, biri 
birinining g„iybatini qilgan. 
Nimaga buncha begunoh odam orqasidan tosh otdingiz.