Lekciya Kirisiw. Pánniń maqseti hám wazıypası

Xalıqtıń jaylasıwı

Xalıqtıń jaylasıwı degende mámleket aymaǵında qalalar hám basqa xalıq jasaw jerlerdıń birgelikte, ózara baylanıslı jaǵdayda keńislik-aymaqlıq jaylasıw sistemasi túsiniledi.

Basqasha aytqanda, bul bar bolǵan xalıq jasaw jerlerin rawajlandırıw hám jańaların qurıw arqalı aymaqlarda xalıqtı bólistiriw protsessi bolıp esalanadı.

Úlkenligi túrlishe bolǵan qalalarda olardıń xalıq xojalıǵı dúzilisi hám sotsiallıq miynettiń bóliniwindegi islenetuǵın róline cáykes keledi. Kán óndirisi, qayta islew óndiristi baslanǵısh tarmaqları kishi hám orta qalalarda qalalar kórnisindegi awıllar qarata tartıladı (CHirshık, Angren, Almalık, Bekabad hám basqalar). Óndiris tarmaqları (mashinasazlıq, ximiya, radio-elektronika) bolsa úlken, iri hám eń iri qalalarda kóbirek rawajlanadı. Izleniwler xalıqlardıń ósiwi menen olarda óndiris tarmaqlar dárejesi artıp barıwın kórsetpekte. Úlken, iri hám eń iri qalalar xalıqınıń kóbeyiui menen bir wakıtta, olardıń sanı hám artıp barıwı gúzetilgen.

1926-jılda Ózbekistanda 26 tı ǵana  qalalar bolǵan bolsa, házirgi kúnde olardıń sanı 129 dı quradı. Olardıń tez pát penen ósiwi eń dáslep sotsiallıq-ekonomikalıq faktorlarǵa baylanıslı (óndiris penen pánniń qosılıwı, tálim hám basqalar).

Sotsiallıq miynettiń bóliniwinde kishi hám orta qalalar úlken orın iyeleydi. Olar absolyut kópshilikti quraydı. Házirgi kunde kishi hám orta qalalardıń ósiwi, keleshek rawajlanıwı olardıń arxitektura-rejeli sheshimleri sapasın asırıw mashqaları bar. Olarda erkin miynet resursların sotsiallıq miynetke tartıw mashqalası úlken orındı iyeleydi.

Sonday qılıp, xalıq jaylasıw usılı islep shıǵırıw kúshlerdiń rawajlanıwı, sotsiallıq miynet bóliniwi, jámiyettiń sotsiallık dúzilisi, oniń mádeniyatı hám dunyaǵa kóz qarası menen belgilenedi, tabiiy-geografiyalıq sharayatlar onıń qáliplesiwine tásir kórsetedi.